Netanyahu’nun Bakü ziyareti patladı Türkiye’deki iktidarın Suriye’de stratejik hatası ve S 400 meselesi

Azerbaycan Cumhuriyeti'ne yapacağı ziyaretin, Türkiye'nin uçağına hava sahasını açmaması nedeniyle iptal olduğu bildirilen İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun durumu, uluslararası arenada dikkatleri üzerine çekti. Netanya'nın ofisinden yapılan açıklamalar, iptal gerekçesinin siyasi ve güvenlik meseleleriyle ilgili olduğunu öne sürse de İsrailli kaynaklar bambaşka bir gerçeğe işaret ediyor. Türkiye'nin almış olduğu bu kararı, İsrail'in Gazze politikasıyla ilişkilendiren İsrail Başbakanlık Ofisi'nin açıklaması doğru olmasına doğru ama sadece bu değil. Türkiye’nin uyarılarına rağmen İsrail’in Suriye de farklı bölgeleri bombalaması nedeniyle Ankara’nın rahatsızlığından hiç söz edilmiyor.   Türkiye'nin hava sahasını İsrail başbakanının Azerbaycan'a uçuşuna kapatması, bu fiili gerekçeye dayanıyor.  O nedenle Netanyahu'nun Azerbaycan’a intikalinde alternatif güzergâhların bulunamaması Aliyev-Netanyahu görüşmesinin başlamadan bitmesinde rolü büyüktü. Ankara'nın radikal bir kararla hava sahasını kapatmasında, İsrail-Türkiye ilişkilerinde son dönemde yaşanan gerginlikler de göz ardı edilemez. Nitekim bu yılın Nisan ayında Bakü’de gerçekleşen ilk görüşmeler, tarafların Suriye’deki gerginliği azaltmaya yönelik bir anlaşma sağlama çabasıyla yapılmıştı. Ancak, bu görüşme sonrasında taraflar arasındaki anlaşmazlıklar giderek derinleşti. Netanyahu’nun Türkiye’ye karşı Trump ’tan yardım dilemesi, sonucu değiştirmedi.  Ankara İsrail’e bir şans tanıdı. Ancak İsrail bildiğini okumayı sürdürdü.  Türkiye’nin önceliklerini, bölgesel çıkarlarını gözetmedi. Özellikle, İsrail'in Gazze'ye yönelik askeri müdahalesi ve Suriye’deki BAAS rejiminin yıkılması sonrası kurulan yeni hükümeti tanımaması, Türkiye’nin karşı çıkmasına rağmen Suriye’ye gerçekleştiği hava saldırıları, Türkiye'yi daha da sert bir tutum almaya mecbur bıraktı.  Türkiye’nin sadece, İsrail uçaklarına kendi hava sahasını kapatma kararıyla yetinmeyeceği söylenebilir.  İsrail ateş olsa cürmü kadar yer yakar mı? Netanyahu'nun Azerbaycan’a yapacağı ziyaretin iptaline kadar uzanan bu süreç, sadece iki ülke arasındaki gerilimle sınırlı kalmadı, aynı zamanda bölgesel diplomasiye dair daha geniş bir soru işareti bıraktı. İsrail ile Türkiye arasındaki ilişkilerin hızla kötüleşmesi, her iki tarafın da dış politikalarında önemli değişikliklere neden olmuşken, Bakü'deki ilk görüşmelerde bile anlaşmazlıkların kolayca çözülememesi, bu gerilimin ne denli derinleştiğini gözler önüne serdi. Bu süreç, bölgesel çıkarlar ve güvenlik endişelerinin nasıl büyük bir etkisi olduğunu ve küçük bir diplomatik adımın bile büyük sonuçlara yol açabileceğini bir kez daha gösteriyor. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun Azerbaycan ziyaretinin Türkiye’nin hava sahasını kapatma kararı nedeniyle iptal edilmesi, yalnızca bölgesel politikaların değil, küresel stratejik dengelerin de altını çizen bir gelişme oldu. Bu ziyaretin ardında yatan gerekçeler, her iki ülkenin uzun süredir şekillendirdiği stratejik ortaklık anlayışının derinleşmesine yönelikti. Azerbaycan İsrail ilişkileri İsrail’in Azerbaycan ile olan bağları, özellikle savunma sanayii ve enerji alanında sağlam bir temele dayanıyor. Ancak iptal edilen bu ziyaret programının sadece iki ülke arasındaki iş birliğini pekiştirmekle kalmayıp, daha geniş bir coğrafyadaki dengeleri nasıl etkileyebileceği sorusu da oldukça önemli. İsrail için Azerbaycan, adeta bir stratejik merkez. İran sınırına komşu olan Azerbaycan, İsrail’in bölgedeki İran karşıtı politikalarının vazgeçilmez bir parçası. İsrail Azerbaycan üzerinden İran Türklüğünü kullanarak Tahran yönetimini baskılamak istiyor. Netanyahu’nun Bakü’ye yapmayı planladığı ziyaret, aslında sadece iki ülke arasındaki ilişkilerin derinleşmesi değil, aynı zamanda İran’a karşı bir denge unsuru oluşturma çabasını da barındırıyordu. İsrail, Azerbaycan’a İran’ın çevrelenmesi açısından güçlü bir ortak olma mesajı vermek istiyordu. Bu ziyaret, Azerbaycan’a sadece ekonomik ve askeri iş birliği sunmakla kalmayıp, aynı zamanda İsrail’in, Güney Kafkasya’daki etkisini artırma ve Türkiye’ye karşı stratejik bir meydan okuma niteliği taşıyacaktı. Evdeki pazarlık çarşıya uymadı, Netanyahu avucunu yaladı.    Azerbaycan İsrail'in en büyük petrol tedarikçisi Azerbaycan, enerji güvenliği ve enerji hatlarının çeşitlendirilmesi noktasında İsrail için kritik bir ülke. Petrol tedarikçisi olarak Azerbaycan, İsrail’in enerji güvenliğinin teminatlarından biri. Bu bağlamda, enerji hatlarının güvenliği, özellikle İsrail’in stratejik planlamasında başat bir yer tutuyor. Ziyaretin temel başlıkları arasında yer alan askeri iş birliği, savunma sanayi yatırımları ve istihbarat paylaşımı ise her biri kendi başına, iki ülke arasındaki stratejik ortaklığın ne denli önemli olduğunu gözler önüne seriyor. Ancak Netanyahu’nun bu ziyaretinin sadece askeri ve ekonomik boyutlarla sınırlı olmadığını anlamak gerekiyor. Ziyaretin alt metninde, Azerbaycan’a dolaylı ama net bir şekilde şu mesaj verilmek isteniyordu: "Biz de bölgede etkiniz." İsrail’in Azerbaycan ile olan güçlü ilişkilerini derinleştirirken, Türkiye’nin geleneksel nüfuz alanı olan Güney Kafkasya’da etkinliğini artırma çabası, bir anlamda Ankara’ya karşı stratejik bir meydan okuma olarak okunabilir. Azerbaycan’ın, Türkiye-Azerbaycan ilişkilerinin alternatifsiz olmadığını sergileyerek, "Her konuda mutlak bağlı değiliz" mesajı vermesi amaçlanıyordu. Bu, Bakü’nün dış politikasındaki dengeyi vurgulayan bir adım olarak, bölgedeki yeni stratejik tercihlere dair bir işaret olabilirdi. Olmadı, olmazdı da. Öte yandan, İran’a karşı belirlenen stratejiler de dikkat çekiciydi. Azerbaycan ile İsrail arasındaki güçlü bağlar, İran’a karşı blok oluşturma çabasında bir örnek teşkil ederken, aynı zamanda Türkiye’ye de İran’la olan ilişkilerinde daha dikkatli olma çağrısı yapılıyordu. Bu bağlamda, Netanyahu’nun Azerbaycan ziyareti, Ankara’ya yönelik, "Bölgedeki dengelerde sadece bir aktör yok" mesajını içeren bir stratejik manevra olarak karşımıza çıkıyordu. Bütün bu gelişmeler, sadece Türkiye ile İsrail arasındaki ilişkilerdeki kırılmaları değil, aynı zamanda bölgesel stratejik dengelerin nasıl evrileceğine dair önemli ipuçları sunuyor. Netanyahu’nun Azerbaycan ziyaretinin iptali, bir yandan İsrail’in bölgesel etkisini artırma hedeflerinin karşılaştığı zorlukları, diğer yandan da uluslararası ilişkilerdeki nüfuz mücadelesinin ne denli sert geçtiğini gözler önüne seriyor. Bu süreç, sadece bölgesel ilişkilerin değil, küresel güç mücadelesinin de bir yansıması olarak, stratejik analizlerin merkezine oturacak gibi görünüyor.  Netanyahu’nun Azerbaycan ziyaretinin iptal edilmesi, sadece İsrail-Türkiye ilişkilerinde değil, aynı zamanda Güney Kafkasya’daki stratejik denklemlerde de önemli etkiler yaratacak bir gelişme olarak karşımıza çıkıyor. Bu iptal, bölgesel güç mücadelesinin daha derinlemesine bir yansıması ve Türkiye’nin dış politikası açısından dikkatle okunması gereken bir dönemeçtir. Her ne kadar bu adım, doğrudan bir tehdit gibi görünmese de, birkaç önemli boyutta Türkiye için yeni stratejik fırsatlar ve zorluklar doğurabilir. İsrail’in Azerbaycan ile savunma, enerji ve istihbarat alanlarındaki iş birliğini derinleştirmesi, Türkiye’nin bölgedeki münhasır etkisini sorgulatabilir diyenler Cihanşümul Kadim Türk Devletini tanımıyor.  Siyonist kibiri böyle bir şey işte.  Azerbaycan’ın stratejik konumu, özellikle İran’a komşu olması ve enerji yollarının merkezi olması açısından, bölgesel güçler arasında denge kurma çabalarını şekillendiriyor. Azerbaycan’ın dış politikada daha fazla esneklik arayışına girmesi, Türkiye’nin bölgedeki etkisini asla zorlamaz, bilakis daha da keskinleştirir, güçlendirir. Sonuçta Türkiye Güney Kafkasya politikasında çok boyutlu bir yaklaşımı kuvveden fiile geçirecektir. İsrail’in Azerbaycan üzerinden yürüttüğü savunma ve istihbarat politikaları, İran’la sınır komşusu olan Türkiye’nin güvenlik algısını doğrudan etkilemeye yönelik olsa da Türkiye’nin, son yıllarda İran ile kurduğu karşılıklı çıkarlar üzerine temellendirilmiş yumuşak denge politikası, İsrail’in Azerbaycan’da daha aktif bir şekilde varlık gösterdiği bu süreçte   bölge ülkeleri ve küresel aktörler açısından daha da değerlenecektir. İran’a karşı oluşturulan yeni ittifaklar, Türkiye’yi zor bir pozisyona sokmayı amaçlıyor.  Azerbaycan’ın İsrail ile savunma sanayi ve enerji alanlarında derinleşen iş birliği, Türkiye için fırsatlarla beraber dikkat edilmesi gereken riskler de içeriyor. Azerbaycan, iki büyük stratejik ortakla güçlü bağlar kurarken, Türkiye açısından bu, doğru şekilde yönetilmesi gereken bir denge politikası. Bu süreç, özellikle savunma sanayi, enerji güvenliği ve dış politika koordinasyonu gibi alanlarda daha fazla şeffaflık ve dikkat gerektiriyor. Türkiye, Azerbaycan’a olan yakınlığını koruyarak, "samimi müttefik ama münhasır değiliz" mesajını vererek ilişkilerini daha dikkatli bir şekilde derinleştirmelidir. Zaten fiili durum budur. Ankara'nın haberi ve onayı olmadan atılacak tüm adımlar beyhude bir çabadır. İsrail’in savunma ve enerji politikaları ve bu alandaki faaliyetleri, büyük ölçüde Türkiye’nin enerji transit merkezi olma stratejisine bağımlı.  İsrail; Ankara izin verdiği ölçüde bu sahadaki rolünü sürdürebilir. O nedenle Türkiye’nin enerji güvenliği ve savunma alanında yeni denklemler kurduğu bu süreçte, Türkiye ile çatışmaması hatta Türk liderliğine biat etmesi, sürdürülebilir ikili ilişkiler açısından gereklidir. Yoksa İsrail'in güvendiği dağlara kar yağması   söz konusu. Netanyahu’nun Azerbaycan ziyaretinin iptali, Türkiye’ye bölgedeki stratejik etkisini pekiştirecek fırsatlar sunuyor. Bu süreçte atılacak adımlar, Türkiye’nin yalnızca Azerbaycan ile değil, tüm Kafkasya, Orta Asya ve Orta Doğu’daki etkinliğini şekillendirebilir. Türkiye, Azerbaycan, Gürcistan ve gerektiğinde İsrail veya İran’ı kapsayan enerji, güvenlik ve ticaret temalı çok taraflı bir masa önerebilir. Bu, Türkiye’nin dengeleyici rolünü vurgular ve dışlanma riskini azaltır. Böylece Türkiye, bölgedeki etkisini pekiştirerek “denge kurucu lider ülke” pozisyonunu güçlendirir ve diplomatik çözüm yolları için zemin hazırlar. Türkiye, Bayraktar TB2 ve diğer savunma sanayi ürünlerinde Azerbaycan ile ortak üretim ya da AR-GE merkezleri kurarak, İsrail ile rekabeti değil, ileri iş birliğini hedefleyebilir. Azerbaycan’ın savunma alanındaki bağımlılığı artar ve Türkiye’nin bölgedeki liderliği pekişir. Türkiye, İsrail’le ilişkilerini tamamen koparmadan, kontrollü temaslarla enerji, tarım ve teknoloji gibi konularda iş birliği yapmaya devam edebilir. Böylece Türkiye, Batı ile de ilişkilerini sürdürürken, bölgesel stratejik denklemlere daha hazırlıklı olur. Türkiye, İran ile güvenlik ve enerji gibi alanlarda doğrudan kamuoyuna yansımayan bir diyalog geliştirmiştir. Bu, İsrail-Azerbaycan ittifakının bölgesel gerilim üretmesini önleyecektir. İran yönetiminin bu hususta Türkiye ile daha reel politik iş birliğini kurgulaması, kendi güvenliği açısından elzemdir. Türkiye’nin hem İran ile hem de İsrail ile diyalog kurabilen nadir ülkelerden biri olmayı sürdürmesi diğer iki ülkenin atacağı adımlara bağlı olduğu açıktır    Türkiye S400 hava savunma sistemini Suriye'de konuşlandırabilir Türkiye'nin Rusya'dan satın aldığı S-400 hava savunma sistemini Suriye'de konuşlandırma fikri, Rusya ve İsrail açısından çeşitli stratejik ve diplomatik sonuçlara gebe.  Rusya, S-400 sistemini sattığı ülkelerin bu sistemleri kendi çıkarlarına aykırı şekilde kullanmasından endişe duyması mümkün. Çünkü Suriye, Rusya için Orta Doğu'daki en önemli askeri ve diplomatik alanlardan biri. Suriye gibi karmaşık bir sahada Türkiye'nin S-400'ü konuşlandırması, Rusya'nın hava sahasındaki inisiyatifine müdahale anlamına gelebilir mi? Zira Rusya, Suriye'de zaten kendi S-400 sistemlerini   yerleştirmişti. Türk hava sahasını ihlal eden Rus savaş uçağının Türk F-16'lar tarafından   2015’te düşürülmesinin ardından Rusya, Suriye'deki askeri üssüne S-400 hava savunma sistemini konuşlandırmıştı.   Özellikle Hmeymim Üssü'nde. Türkiye'nin bu alana girmesi, Rus hava operasyonlarıyla çatışma riski oluşturur mu? Uzmanlar bu konuyu tartışıyor. S400 derdi İsrail'i gerdi Ankara’nın 2,5 milyar dolara satın aldığı S-400’lerin ilk teslimatı 2019 yılında yapıldı. S-400’ler insanlı ya da insansız her türlü hava aracını ve balistik füzeleri imha edebiliyor. Azami menzili 400 km, ulaşabildiği en yüksek irtifa ise 30 km.  Eş zamanlı olarak 80 hedefi vurabiliyor. Rusya’dan 2,5 milyar dolara alınan ve depoda bekletilen S-400 hava savunma sistemlerinin Suriye’ye verilmesi gerçekten kaotik bir sürecin habercisi. Yunan medyasına göre, Türkiye’nin S-400’leri Suriye’ye transfer etme planı Washington’da tepkiyle karşılandı. Etekleri tutuşan Washington'daki İsrail lobisi, S-400’lerin batı Suriye’ye yerleştirilmesinin, İran destekli milisler ve Hizbullah’a karşı düzenlenen İsrail hava saldırılarını da sekteye uğratacağını öne sürüyor. Bu durumun sadece Türkiye-ABD ilişkilerini değil, İsrail ile olan hassas dengeleri de tehdit edeceği vurgulandı. Ruslar karşı çıkar mı? Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Türkiye’nin aldığı S-400’lere ilişkin konuşmuştu. Lavrov, sözleşmede “son kullanıcı sertifikasyonu” olduğunu, üçüncü bir ülkeye gönderilse bile orada kullanılamayacağını vurgulamıştı.  Ancak Rusya'nın Suriye üslerindeki   askeri mevcudiyetini koruması Ankara ile ilişkilerini sıcak tutmasına bağlı. Çünkü bu üsler aynı zamanda Akkuyu’daki Rus nükleer santralinin güvenliğini sağlaması noktasında önemli bir pozisyonda. Ayrıca, Rusya S-400'ü Türkiye'ye sattığında, NATO içindeki ayrışmayı artırmayı hedeflemişti. Türkiye, bu sistemi NATO dışı bir çatışma bölgesinde kullanırsa ne olur?  Zırt pırt Suriye hava sahasına girerek bombalamadığı yer bırakmayan İsrail’e karşı kullanabilir mi? Kimilerine bu Rusya açısından avantajlıdır çünkü NATO içindeki gerilim artar; ancak risklidir çünkü S-400’ün teknik özellikleri sahada açığa çıkabilir. Bununla birlikte Rusya, aynı zamanda S-400’ün radar izleri ve kabiliyetlerinin üçüncü tarafların eline geçmesini istemez. İstemez de o zaman bunlar niye var? Türkiye bu adımı Batı'ya karşı bağımsızlık göstergesi olarak yaparsa, Rusya, bu durumu dikkatli bir dengeyle tolere etmeye çalışır mı? Türkiye İsrail'in Gazze ve Suriye’deki saldırganlığına karşı S400 seçeneğini masaya koydu İsrail’in Türkiye’nin Suriye'de S-400 konuşlandırması fikrine şiddetle karşı çıkması sürpriz sayılmaz. Neden mi? Çünkü hedefin kendisi olduğunu anlaması için Mişonun Keçisi olmasına gerek yok.  İsrail, özellikle İran destekli milisler ve Hizbullah’a karşı düzenlediği hava operasyonları açısından, Türkiye'nin S-400 sisteminin büyük bir tehdit oluşturabileceğini düşünmektedir. Türkiye’nin S-400’ü Suriye'ye konuşlandırması, İsrail Hava Kuvvetleri’nin (IAF) operasyonlarında radar izleri toplayabilir ve bu da İsrail uçakları için ciddi bir güvenlik riski oluşturur. Ayrıca, S-400’ün Rus yapımı olması nedeniyle, İsrail, bu sistemin verilerinin dolaylı olarak Rusya aracılığıyla İran’a sızma ihtimalinden endişe eder. Türkiye, S-400’ü kendi çıkarları doğrultusunda kullansa bile, Suriye hava sahasında ek bir "bağımsız radar gözü" bulunması, İsrail için stratejik bir risk teşkil eder. Bunun dışında, İsrail, Türkiye’nin Suriye’de daha fazla askeri varlık göstermesinden ve savunma alanında Rusya ile daha yakın ilişkiler kurmasından rahatsızdır. Özellikle İran’a karşı ABD-İsrail koordinasyonunun olduğu bir bölgede, Türkiye'nin bu dengeyi bozacak adımlar atması, İsrail’in güvenlik hesaplarını karmaşıklaştırır. Türkiye’nin S-400’ü Suriye’de konuşlandırması, İsrail için bölgedeki hava sahasının "kontrolsüz" olmasına yol açacaktır. İsrail, bölgedeki hava sahasının kimse tarafından kapsamlı radar ve kilit sistemleriyle kontrol edilmemesini tercih eder. Bu tür bir konuşlandırma, İsrail’in hava üstünlüğünü zorlaştırabilir. Türkiye'nin de yapmak istediği bu değil mi? Türkiye'nin S-400'ü Suriye'de konuşlandırma planı, İsrail için ciddi stratejik ve diplomatik riskler taşır.  İsrail için bu, operasyonel bir tehdit ve bölgesel dengeyi değiştirecek bir hamle olarak görülür. Sadece bu mu? Akdeniz'de fır dönen küresel emperyalistlerin donanmalarına Türkiye bir sürprize hazırlanıyor olabilir mi?  İktidar ve kurumları Suriye’de hata yaptı mı? Türkiye'nin Suriye'deki mevcut stratejisi ve izlediği politikaların eleştirilmesi doğal. Görünürde Suriye'deki gelişmelerin faturası başka bir ülkeye değil, direkt Türkiye'deki iktidara ve iktidarın sahaya sürdüğü kurumlara çıkarılıyor. Bürokratlar kendilerini sütten çıkmış ak kaşık görüyor.  Şanlı her biri hatadan münezzeh insanüstü varlıklar. Oysa Türkiye'nin Suriye dosyasına müdahale etme şeklinin gelecekteki olası sonuçlarıyla birlikte değerlendirilmesi gerekmez mi? Kimse gocunmasın. Temel mesaj, Türkiye'nin Suriye’deki rolünü daha dikkatli ve pragmatik bir şekilde değerlendirmesi gerektiğidir. Türkiye'nin fazla müdahaleci bir politika izlemesi, onu geri dönüşü olmayan bir noktaya sürükleyebilir. Dış güçler, Türkiye'yi Suriye meselesine fazla dahil etmeye çalışmaktadır. Neden peki? İstedikleri Türkiye'nin Suriye'de bir an önce çuvallamasıdır. İstiyorlar ki Türkiye daha fazla müdahil oldun.  Diğer etnik ve dini gruplarla çatışsın. Onlara karşı orantısız güç kullansın. Bu tür bir müdahale, Türkiye'yi parçalayıcı bir sonuca doğru götürebilir. Bu noktada, Türkiye’nin dış politikada daha bilgece bir yaklaşım benimsemesi gerektiği belirtilmektedir. Siyasi aptallık ve dar bir vizyonla yapılan stratejiler Türkiye'yi tehlikeli bir noktaya sürükleyebilir. Türkiye'nin Suriye'deki rolünü, Körfez ülkeleri ve Mısır’ın oynadığı rolden daha ileri bir noktaya taşımaması gerektiği ifade edilmektedir. Aksi takdirde, Türkiye'nin çıkarlarının daha büyük zarar görmesi söz konusu olabilir. Türkiye'nin siyasal İslam’a dayalı bir yönetimin Suriye’de hakimiyet kurmasına izin vermemesi gerekirdi.  El Kaide/DAEŞ karışımı bir ideolojik yapının bumerang etkisi yapmayacağını kim garanti edebilir. Unutulmasın; Türkiye'nin Suriye'deki en önemli çıkarı, ulusal bir liderliğin ve ulusal ordunun varlığıdır. Suriye'nin iç işlerine müdahale etmek ve düşmanlık tavrı sergilemek Türkiye'nin yararına olmayacaktır. Uzun lafın kısası Türkiye'nin dış politikasını daha dikkatli, stratejik ve uzun vadeli düşünerek şekillendirmesi gerektiği, aşırı müdahale yerine dengeyi korumaya çalışması önerilmektedir.   Suriye'nin Arap lider kadrosu neden diğer Arap ülkeleri dururken Türkiye'yi tercih etsinler? Birinci Dünya Savaşında Peygamberin torunları İslam Halifesinin askerlerini İngilizlerin verdiği silahlarla arkadan vurmadı mı? Ayrıca Suriye'deki El Kaide/DAEŞ varisi yönetici kadronun laik Türkiye'nin düşmanı olmadığını kim söyleyebilir? Ömür Çelikdönmez / ENP Not: Yazıların bilimsel, etik sorumlulukları yazarlara aittir. Yazıların içeriğinden ve kaynakların doğruluğundan yazarlar sorumludur.   Русский (Russkiy) Визит Нетаньяху в Баку вызвал взрыв Стратегическая ошибка турецкого правительства в Сирии и проблема С-400 Ситуация с премьер-министром Израиля Биньямином Нетаньяху, визит которого в Азербайджанскую Республику, как сообщается, был отменен из-за того, что Турция не открыла свое воздушное пространство для его самолета, привлекла внимание на международной арене. Хотя заявления из офиса Нетании предполагают, что причина отмены связана с политическими вопросами и вопросами безопасности, израильские источники указывают на совершенно иную правду. Заявление канцелярии премьер-министра Израиля, связывающее это решение Турции с политикой Израиля в отношении Газы, верно, но дело не только в этом. Несмотря на предупреждения Турции, недовольство Анкары израильскими бомбардировками различных регионов Сирии никогда не упоминается. Закрытие Турцией своего воздушного пространства для рейса премьер-министра Израиля в Азербайджан основано на этом фактическом оправдании. Поэтому тот факт, что не удалось найти альтернативных маршрутов для поездки Нетаньяху в Азербайджан, сыграл важную роль в том, что встреча Алиева и Нетаньяху завершилась, даже не начавшись. Недавняя напряженность в отношениях между Израилем и Турцией не может не отражаться на радикальном решении Анкары закрыть свое воздушное пространство. Действительно, первые переговоры, состоявшиеся в Баку в апреле этого года, были направлены на то, чтобы стороны смогли достичь соглашения по снижению напряженности в Сирии. Однако после этой встречи разногласия между сторонами постепенно обострились. Просьба Нетаньяху о помощи Трампа против Турции не изменила исход выборов. Анкара дала Израилю шанс. Но Израиль продолжал делать то, что хотел. Он не принял во внимание приоритеты Турции и региональные интересы. В частности, военное вмешательство Израиля в Газу и его отказ признать новое правительство, созданное после падения режима Баас в Сирии, а также авиаудары, нанесенные им по Сирии, несмотря на противодействие Турции, вынудили Турцию занять еще более жесткую позицию. Можно сказать, что Турция не удовлетворится лишь закрытием своего воздушного пространства для израильских самолетов. Если бы Израиль охватило пламя, спалил бы он столько же земли, сколько совершил его преступление? Этот процесс, который привел к отмене визита Нетаньяху в Азербайджан, не только ограничился напряженностью между двумя странами, но и поставил под вопрос региональную дипломатию. Хотя стремительное ухудшение отношений между Израилем и Турцией привело к значительным изменениям во внешней политике обеих сторон, тот факт, что разногласия не удалось легко разрешить даже на первых переговорах в Баку, показал, насколько глубокой стала эта напряженность. Этот процесс в очередной раз демонстрирует, какое большое влияние оказывают региональные интересы и проблемы безопасности и как даже небольшой дипломатический шаг может привести к серьезным последствиям. Отмена визита премьер-министра Израиля Биньямина Нетаньяху в Азербайджан из-за решения Турции закрыть свое воздушное пространство стала событием, которое подчеркнуло не только региональную политику, но и глобальный стратегический баланс. Целью этого визита было углубление взаимопонимания в области стратегического партнерства, которое обе страны формировали на протяжении длительного времени. Азербайджано-израильские отношения Связи Израиля с Азербайджаном базируются на прочном фундаменте, особенно в оборонной промышленности и энергетике. Однако вопрос о том, как эта отмененная программа визитов не только укрепит сотрудничество между двумя странами, но и повлияет на баланс в более широкой географии, также весьма важен. Для Израиля Азербайджан является стратегическим центром. Азербайджан, граничащий с Ираном, является неотъемлемой частью антииранской политики Израиля в регионе. Израиль хочет оказать давление на администрацию Тегерана, используя иранских турок через Азербайджан. Запланированный визит Нетаньяху в Баку был не только попыткой углубить отношения между двумя странами, но и создать противовес Ирану. Израиль хотел послать Азербайджану сигнал о том, что он будет надежным партнером в сдерживании Ирана. Этот визит не только предложил бы Азербайджану экономическое и военное сотрудничество, но и усилил бы влияние Израиля на Южном Кавказе и стал бы стратегическим вызовом для Турции. Переговоры внутри страны пошли не по плану, и Нетаньяху лизнул ладонь.  Азербайджан — крупнейший поставщик нефти в Израиль Азербайджан является важнейшей страной для Израиля с точки зрения энергетической безопасности и диверсификации энергетических линий. Как поставщик нефти Азербайджан является одним из гарантов энергетической безопасности Израиля. В этом контексте безопасность линий электропередач занимает важное место в стратегическом планировании Израиля. Главные темы визита — военное сотрудничество, инвестиции в оборонную промышленность и обмен разведданными, каждая из которых в отдельности демонстрирует важность стратегического партнерства между двумя странами. Однако необходимо понимать, что визит Нетаньяху не ограничивается военными и экономическими аспектами. Ниже представлен визит В заявлении косвенно, но ясно было предпринято следующее послание Азербайджану: «Мы также активны в регионе». В то время как Израиль укрепляет прочные отношения с Азербайджаном, попытки Турции усилить свое влияние на Южном Кавказе, являющемся ее традиционной сферой влияния, можно расценивать как стратегический вызов Анкаре. Азербайджан стремился донести мысль о том, что «мы не полностью привержены всем вопросам», продемонстрировав, что турецко-азербайджанские отношения не являются безальтернативными. Это может быть признаком новых стратегических предпочтений в регионе, шагом, подчеркивающим сбалансированность внешней политики Баку. Нет, этого не произойдет. С другой стороны, стратегии, выбранные против Ирана, также были примечательны. В то время как прочные связи между Азербайджаном и Израилем послужили примером для усилий по формированию блока против Ирана, Турцию также призвали быть более осторожной в отношениях с Ираном. В этом контексте визит Нетаньяху в Азербайджан выглядел как стратегический маневр, который включал в себя послание Анкаре о том, что «на балансе сил в регионе не один игрок». Все эти события не только выявляют разрывы в отношениях между Турцией и Израилем, но и дают важные подсказки относительно того, как будут развиваться региональные стратегические балансы. Отмена визита Нетаньяху в Азербайджан подчеркивает трудности, с которыми сталкивается Израиль на пути усиления своего регионального влияния, и ожесточенность борьбы за влияние в международных отношениях. Этот процесс, по-видимому, находится в центре стратегического анализа, поскольку отражает не только региональные отношения, но и глобальную борьбу за власть. Отмена визита Нетаньяху в Азербайджан — это событие, которое будет иметь серьезные последствия не только для израильско-турецких отношений, но и для стратегических расчетов на Южном Кавказе. Эта отмена является более глубоким отражением региональной борьбы за власть и поворотным моментом во внешней политике Турции, который следует интерпретировать с осторожностью. Хотя этот шаг может показаться не прямой угрозой, он может создать новые стратегические возможности и проблемы для Турции по нескольким важным направлениям. Те, кто утверждает, что углубление сотрудничества Израиля с Азербайджаном в области обороны, энергетики и разведки может поставить под вопрос исключительное влияние Турции в регионе, не признают Древнее мировое тюркское государство. Вот что такое сионистское высокомерие. Стратегическое расположение Азербайджана, особенно как соседа Ирана и центра энергетических маршрутов, определяет усилия по установлению баланса между региональными державами. Стремление Азербайджана к большей гибкости во внешней политике не поставит под сомнение влияние Турции в регионе, напротив, обострит и усилит его. В результате Турция будет реализовывать многомерный подход в своей политике на Южном Кавказе. Хотя оборонная и разведывательная политика Израиля в отношении Азербайджана направлена ​​на прямое воздействие на восприятие безопасности Турции, которая является соседом Ирана, мягкая политика балансирования Турции, основанная на взаимных интересах, которые она установила с Ираном в последние годы, будет еще более ценной для стран региона и мировых игроков в этот период, когда Израиль будет иметь более активное присутствие в Азербайджане. Новые альянсы, созданные против Ирана, направлены на то, чтобы поставить Турцию в трудное положение. Углубление сотрудничества Азербайджана с Израилем в сфере оборонной промышленности и энергетики открывает новые возможности для Турции, но также несет с собой риски, которые необходимо учитывать. В то время как Азербайджан выстраивает прочные связи с двумя основными стратегическими партнерами, для Турции это вопрос баланса, которым необходимо управлять правильно. Этот процесс требует большей прозрачности и внимания, особенно в таких областях, как оборонная промышленность, энергетическая безопасность и координация внешней политики. Турции следует более осторожно углублять свои отношения, сохраняя при этом близость к Азербайджану и давая понять, что «мы искренние союзники, но не исключительные». Это уже фактическая ситуация. Любые шаги, предпринятые без ведома и одобрения Анкары, бесполезны. Оборонная и энергетическая политика и деятельность Израиля в этой области во многом зависят от стратегии Турции, направленной на превращение ее в транзитный узел энергоносителей. Израиль; Анкара может продолжать играть свою роль в этой области до тех пор, пока это ей позволит. Поэтому в этом процессе, когда Турция устанавливает новые уравнения в области энергетической безопасности и обороны, для устойчивых двусторонних отношений необходимо, чтобы она не конфликтовала с Турцией и даже подчинялась турецкому руководству. В противном случае существует риск выпадения снега в горах, которым доверяет Израиль. Отмена визита Нетаньяху в Азербайджан дает Турции возможность усилить свое стратегическое влияние в регионе. Шаги, которые будут предприняты в этом процессе, могут сформировать влияние Турции не только в Азербайджане, но и на всем Кавказе, в Средней Азии и на Ближнем Востоке. Турция могла бы предложить провести многосторонний стол по энергетике, безопасности и торговле, включающий Азербайджан, Грузию и, при необходимости, Израиль или Иран. Этот,  Это подчеркивает балансирующую роль Турции и снижает риск исключения. Таким образом, укрепляя свое влияние в регионе, Турция укрепляет свои позиции как «ведущей балансирующей страны» и готовит почву для дипломатических решений. Создав совместные с Азербайджаном центры производства или НИОКР для Bayraktar TB2 и другой продукции оборонной промышленности, Турция может стремиться к расширенному сотрудничеству с Израилем, а не к конкуренции. Зависимость Азербайджана от обороны возрастет, а лидерство Турции в регионе усилится. Турция может продолжить сотрудничество по таким вопросам, как энергетика, сельское хозяйство и технологии, посредством контролируемых контактов, не разрывая полностью свои отношения с Израилем. Таким образом, Турция будет лучше подготовлена ​​к региональным стратегическим уравнениям, сохраняя при этом свои отношения с Западом. Турция наладила диалог с Ираном в таких областях, как безопасность и энергетика, который не находит прямого отражения в общественной жизни. Это не позволит израильско-азербайджанскому альянсу стать причиной возникновения региональной напряженности. Для иранской администрации крайне важно наладить более реальное политическое сотрудничество с Турцией в этом вопросе ради собственной безопасности. Очевидно, что сохранение статуса Турции как одной из редких стран, способных наладить диалог как с Ираном, так и с Израилем, зависит от шагов, предпринятых двумя другими странами.  *** Турция может разместить в Сирии систему ПВО С-400 Идея размещения в Сирии системы ПВО С-400, которую Турция приобрела у России, имеет различные стратегические и дипломатические последствия для России и Израиля. Возможно, Россия обеспокоена тем, что страны, которым она продает системы С-400, могут использовать эти системы вопреки своим собственным интересам. Потому что Сирия является одним из важнейших военных и дипломатических направлений для России на Ближнем Востоке. Может ли размещение Турцией С-400 в таком сложном регионе, как Сирия, означать вмешательство в инициативу России в ее воздушном пространстве? Потому что Россия уже разместила свои системы С-400 в Сирии. После того как в 2015 году турецкие истребители F-16 сбили российский военный самолет, нарушивший воздушное пространство Турции, Россия разместила на своей военной базе в Сирии систему ПВО С-400. Особенно на базе Хмеймим. Возникнет ли риск конфликта с российскими воздушными операциями в случае вторжения Турции в этот район? Эксперты обсуждают этот вопрос. Проблема С400 ставит Израиль в тупик Первая поставка С-400, которые Анкара приобрела за 2,5 млрд долларов, была осуществлена ​​в 2019 году. С-400 способны уничтожать все типы пилотируемых и беспилотных летательных аппаратов, а также баллистических ракет. Максимальная дальность полета составляет 400 км, а максимальная высота, на которую он может подняться, — 30 км. Одновременно он может поражать 80 целей. Поставка в Сирию систем ПВО С-400, закупленных у России за 2,5 миллиарда долларов и хранящихся на складах, является признаком действительно хаотичного процесса. По данным греческих СМИ, план Турции по переброске С-400 в Сирию вызвал негативную реакцию в Вашингтоне. Израильское лобби в Вашингтоне, которое находится в состоянии ярости, утверждает, что размещение С-400 на западе Сирии также помешает израильским авиаударам по поддерживаемым Ираном ополченцам и «Хезболле». Было подчеркнуто, что эта ситуация поставит под угрозу не только турецко-американские отношения, но и хрупкое равновесие с Израилем. Будут ли возражать русские? Министр иностранных дел России Сергей Лавров рассказал о закупке Турцией комплексов С-400. Лавров подчеркнул, что контракт включает «сертификацию конечного пользователя» и что даже если он будет отправлен в третью страну, его нельзя будет там использовать. Однако способность России сохранять свое военное присутствие на сирийских базах зависит от поддержания теплых отношений с Анкарой. Потому что эти базы также играют важную роль в обеспечении безопасности российской атомной электростанции в Аккую. Кроме того, когда Россия продала Турции С-400, она преследовала цель усилить раскол в НАТО. Что произойдет, если Турция использует эту систему в зоне конфликта, не входящей в НАТО? Можно ли использовать его против Израиля, который неоднократно вторгался в воздушное пространство Сирии и не оставил ни единого места без бомбежек? Некоторые говорят, что это выгодно России, поскольку усиливает напряженность внутри НАТО; Однако это рискованно, поскольку технические характеристики С-400 могут быть выявлены в полевых условиях. В то же время Россия не хочет, чтобы радиолокационная сигнатура и возможности С-400 попали в руки третьих лиц. Если они этого не хотят, то зачем они существуют? Если бы Турция пошла на этот шаг в знак независимости от Запада, попыталась бы Россия отнестись к этому терпеливо, соблюдая осторожный баланс? Турция рассматривает вариант с использованием С-400 для отражения агрессии Израиля в секторе Газа и Сирии Неудивительно, что Израиль решительно выступает против идеи размещения Турцией С-400 в Сирии. Почему? Потому что ему не нужно быть козлом Мишо, чтобы понять, что он — цель.  Израиль считает, что турецкая система С-400 может представлять серьезную угрозу, особенно с точки зрения ее воздушных операций против поддерживаемых Ираном ополченцев и «Хезболлы». Размещение Турцией С-400 в Сирии может привести к сбору радиолокационных сигнатур во время операций ВВС Израиля, что представляет серьезную угрозу безопасности израильских самолетов. Также, S-4 Поскольку 00 является системой российского производства, Израиль обеспокоен тем, что данные из этой системы могут быть косвенно переданы в Иран через Россию. Даже если Турция использует С-400 в своих интересах, наличие дополнительного «независимого радиолокационного глаза» в воздушном пространстве Сирии будет представлять стратегический риск для Израиля. Помимо этого, Израиль обеспокоен растущим военным присутствием Турции в Сирии и ее более тесными связями с Россией в сфере обороны. Особенно в регионе, где существует координация действий США и Израиля против Ирана, любые шаги Турции, которые нарушат этот баланс, усложнят расчеты безопасности Израиля. Размещение Турцией С-400 в Сирии приведет к «неконтролируемому» воздушному пространству в регионе для Израиля. Израиль предпочел бы, чтобы никто не контролировал его воздушное пространство в регионе, имея обширные радиолокационные и ключевые системы. Такое развертывание может осложнить превосходство Израиля в воздухе. Разве не этого хочет Турция? План Турции по размещению С-400 в Сирии несет в себе серьезные стратегические и дипломатические риски для Израиля. Для Израиля это рассматривается как оперативная угроза и шаг, который изменит региональный баланс. Это все? Может быть, Турция готовится к сюрпризу для флотов мировых империалистов, бороздящих просторы Средиземного моря?  Допустили ли правительство и его институты ошибки в Сирии? Естественно критиковать нынешнюю стратегию и политику Турции в Сирии. Судя по всему, вина за события в Сирии возлагается не на другую страну, а непосредственно на правительство Турции и институты, которые оно внедрило. Бюрократы считают себя чистыми и невинными. Славные, сверхчеловеческие существа, каждое из которых свободно от ошибок. Однако не следует ли оценивать вмешательство Турции в сирийский вопрос вместе с его возможными будущими последствиями? Никто не должен обижаться. Основная идея заключается в том, что Турции необходимо более тщательно и прагматично оценить свою роль в Сирии. Если Турция будет придерживаться политики чрезмерного вмешательства, это может привести ее к точке невозврата. Иностранные державы пытаются слишком сильно вовлечь Турцию в сирийский вопрос. Почему же тогда? Они хотят, чтобы Турция потерпела поражение в Сирии как можно скорее. Они хотят, чтобы Турция вмешалась больше. Пусть будет конфликт с другими этническими и религиозными группами. Пусть он применит против них несоразмерную силу. Такое вмешательство может привести Турцию к распаду. На данный момент утверждается, что Турции следует придерживаться более разумного подхода во внешней политике. Стратегии, основанные на политической глупости и узком видении, могут затащить Турцию в опасную ситуацию. Утверждается, что Турция не должна играть в Сирии более важную роль, чем страны Персидского залива и Египет. В противном случае интересам Турции может быть нанесен еще больший ущерб. Турция не должна была позволить правительству, основанному на политическом исламе, доминировать в Сирии. Кто может гарантировать, что идеологическая структура, смешанная с «Аль-Каидой»/ИГИЛ, не даст эффекта бумеранга? Не забывайте; Самым важным интересом Турции в Сирии является наличие национального руководства и национальной армии. Вмешательство во внутренние дела Сирии и проявление враждебности не отвечают интересам Турции. Короче говоря, Турции предлагается формировать свою внешнюю политику более осторожно, стратегически и с долгосрочным мышлением, а также стараться сохранять баланс вместо чрезмерного вмешательства. Почему арабское руководство Сирии выбрало Турцию среди других арабских стран? Разве внуки Пророка не стреляли в спину солдатам исламского халифа из оружия, предоставленного им англичанами во время Первой мировой войны? Кроме того, кто может сказать, что правящие кадры «Аль-Каиды»/ИГИЛ в Сирии не являются врагами светской Турции? Омур Челикдонмез / ЕНП   עִברִית ביקורו של נתניהו בבאקו התפוצץ: הטעות האסטרטגית של ממשלת טורקיה בסוריה ובנושא ה-S-400 מצבו של ראש ממשלת ישראל בנימין נתניהו, שביקורו ברפובליקה של אזרבייג'ן בוטל, על פי הדיווחים, עקב אי-פתיחה של טורקיה למטוסו, משך תשומת לב בזירה הבינלאומית. למרות שהודעות מלשכת נתניה מצביעות על כך שהסיבה לביטול קשורה לסוגיות פוליטיות וביטחוניות, מקורות ישראליים מצביעים על אמת שונה לחלוטין. ההצהרה של משרד ראש ממשלת ישראל, המקשרת את ההחלטה שקיבלה טורקיה למדיניות ישראל כלפי עזה, נכונה, אך היא לא רק זאת. למרות אזהרותיה של טורקיה, אי-הנוחות של אנקרה מההפצצות הישראליות על אזורים שונים בסוריה אינה מוזכרת כלל. סגירת המרחב האווירי שלה על ידי טורקיה לטיסתו של ראש ממשלת ישראל לאזרבייג'ן מבוססת על הצדקה דה פקטו זו. לכן, העובדה שלא נמצאו דרכים חלופיות לנסיעתו של נתניהו לאזרבייג'ן מילאה תפקיד מרכזי בסיום פגישת אלייב-נתניהו עוד לפני שהחלה. לא ניתן להתעלם מהמתחים האחרונים ביחסי ישראל-טורקיה בהחלטתה הרדיקלית של אנקרה לסגור את המרחב האווירי שלה. ואכן, השיחות הראשונות שנערכו בבאקו באפריל השנה נערכו במאמץ של הצדדים להגיע להסכם להפחתת המתיחות בסוריה. עם זאת, לאחר פגישה זו, חילוקי הדעות בין הצדדים העמיקו בהדרגה. בקשתו של נתניהו לעזרתו של טראמפ נגד טורקיה לא שינתה את התוצאה. אנקרה נתנה לישראל הזדמנות. אבל ישראל המשיכה לעשות את מה שרצתה. הוא לא התחשב בסדרי העדיפויות של טורקיה ובאינטרסים האזוריים שלה. בפרט, התערבותה הצבאית של ישראל בעזה וסירובה להכיר בממשלה החדשה שהוקמה לאחר קריסת משטר הבעת' בסוריה, כמו גם התקיפות האוויריות שביצעה על סוריה למרות התנגדותה של טורקיה, אילצו את טורקיה לנקוט עמדה קשה אף יותר. ניתן לומר שטורקיה לא תסתפק רק בסגירת המרחב האווירי שלה בפני מטוסים ישראליים. אם ישראל הייתה עולה באש, האם היא הייתה שורפת כמות אדמה כזו שתשרוף את הפשע שלה? תהליך זה, שהוביל לביטול ביקורו של נתניהו באזרבייג'ן, לא הוגבל למתיחות בין שתי המדינות, אלא גם הותיר סימן שאלה רחב יותר על הדיפלומטיה האזורית. בעוד שההידרדרות המהירה ביחסים בין ישראל לטורקיה הובילה לשינויים משמעותיים במדיניות החוץ של שני הצדדים, העובדה שלא ניתן היה לפתור בקלות חילוקי דעות אפילו בשיחות הראשונות בבאקו חשפה עד כמה עמוקו המתחים הללו. תהליך זה מדגים שוב כיצד לאינטרסים אזוריים ולדאגות ביטחוניות יש השפעה רבה, וכיצד אפילו צעד דיפלומטי קטן יכול להוביל לתוצאות משמעותיות. ביטול ביקורו של ראש ממשלת ישראל בנימין נתניהו באזרבייג'ן עקב החלטת טורקיה לסגור את המרחב האווירי שלה היה התפתחות שהדגישה לא רק את המדיניות האזורית אלא גם את האיזונים האסטרטגיים הגלובליים. הסיבות לביקור זה נועדו להעמיק את הבנת השותפות האסטרטגית ששתי המדינות מעצבות מזה זמן רב. יחסי אזרבייג'ן וישראל קשריה של ישראל עם אזרבייג'ן מבוססים על בסיס איתן, במיוחד בתחומי התעשייה הביטחונית והאנרגיה. עם זאת, השאלה כיצד תוכנית הביקורים שבוטלה לא רק תחזק את שיתוף הפעולה בין שתי המדינות אלא גם תשפיע על האיזונים בגיאוגרפיה רחבה יותר היא גם חשובה מאוד. עבור ישראל, אזרבייג'ן היא מרכז אסטרטגי. אזרבייג'ן, הגובלת באיראן, היא חלק בלתי נפרד ממדיניותה של ישראל נגד איראן באזור. ישראל רוצה להפעיל לחץ על ממשל טהרן באמצעות שימוש בטורקים איראנים דרך אזרבייג'ן. ביקורו המתוכנן של נתניהו בבאקו לא היה רק ​​ניסיון להעמיק את היחסים בין שתי המדינות, אלא גם ליצור איזון נגד לאיראן. ישראל רצתה לשלוח מסר לאזרבייג'ן שהיא תהיה שותפה חזקה בבלימת איראן. ביקור זה לא רק יציע לאזרבייג'ן שיתוף פעולה כלכלי וצבאי, אלא גם יגביר את השפעתה של ישראל בדרום הקווקז ויהווה אתגר אסטרטגי לטורקיה. המיקוח בבית לא התנהל לפי התוכנית, ונתניהו ליקק את כף ידו.  אזרבייג'ן היא ספקית הנפט הגדולה ביותר של ישראל אזרבייג'ן היא מדינה קריטית עבור ישראל מבחינת ביטחון אנרגטי וגיוון קווי האנרגיה. כספקית נפט, אזרבייג'ן היא אחת הערבות לביטחון האנרגטי של ישראל. בהקשר זה, לביטחון קווי האנרגיה מקום בולט בתכנון האסטרטגי של ישראל. הנושאים העיקריים של הביקור, דהיינו שיתוף פעולה צבאי, השקעות בתעשיית הביטחון ושיתוף מודיעין, שכל אחד מהם מדגים בפני עצמו את חשיבות השותפות האסטרטגית בין שתי המדינות. עם זאת, יש להבין שביקורו של נתניהו אינו מוגבל לממדים צבאיים וכלכליים. להלן בהצהרה, המסר הבא נועד להימסר לאזרבייג'ן בעקיפין אך באופן ברור: "גם אנחנו פעילים באזור". בעוד שישראל מעמיקה את יחסיה החזקים עם אזרבייג'ן, מאמצי טורקיה להגביר את השפעתה בדרום הקווקז, תחום השפעתה המסורתי, יכולים להתפרש כאתגר אסטרטגי לאנקרה. אזרבייג'ן שאפה להעביר את המסר ש"איננו מחויבים באופן מוחלט לכל נושא" על ידי הדגמה כי יחסי טורקיה-אזרבייג'ן אינם נטולי חלופות. זה יכול להיות סימן להעדפות אסטרטגיות חדשות באזור, צעד המדגיש את האיזון במדיניות החוץ של באקו. לא, זה לא היה קורה. מצד שני, גם האסטרטגיות שנקבעו נגד איראן היו יוצאות דופן. בעוד שהקשרים החזקים בין אזרבייג'ן לישראל מהווים דוגמה במאמץ להקים גוש נגד איראן, טורקיה נקראה גם לנקוט משנה זהירות ביחסיה עם איראן. בהקשר זה, ביקורו של נתניהו באזרבייג'ן נראה כמעין תמרון אסטרטגי שכלל את המסר לאנקרה ש"אין רק שחקן אחד על כף המאזניים באזור". כל ההתפתחויות הללו לא רק חושפות את הקרעים ביחסים בין טורקיה לישראל, אלא גם מספקות רמזים חשובים לגבי האופן שבו יתפתחו האיזונים האסטרטגיים האזוריים. ביטול ביקורו של נתניהו באזרבייג'ן מדגיש את הקשיים העומדים בפני ישראל בהגדלת השפעתה האזורית, ואת עוצמת המאבק על השפעה ביחסים הבינלאומיים. נראה שתהליך זה עומד במרכז הניתוח האסטרטגי, כהשתקפות לא רק של יחסים אזוריים אלא גם של מאבק הכוחות העולמי. ביטול ביקורו של נתניהו באזרבייג'ן הוא התפתחות שתהיה לה השלכות משמעותיות לא רק על יחסי ישראל-טורקיה, אלא גם על המשוואות האסטרטגיות בדרום הקווקז. ביטול זה הוא השתקפות עמוקה יותר של מאבק הכוחות האזורי ונקודת מפנה במדיניות החוץ של טורקיה שיש לפרש אותה בזהירות. למרות שצעד זה אולי לא נראה כאיום ישיר, הוא עלול ליצור הזדמנויות ואתגרים אסטרטגיים חדשים עבור טורקיה בכמה היבטים חשובים. אלו הטוענים כי העמקת שיתוף הפעולה של ישראל עם אזרבייג'ן בתחומי ההגנה, האנרגיה והמודיעין עלולה להטיל ספק בהשפעתה הבלעדית של טורקיה באזור אינם מכירים במדינה הטורקית העתיקה העולמית. ככה זה יהירות ציונית. מיקומה האסטרטגי של אזרבייג'ן, במיוחד כשכנה של איראן וכמרכז לנתיבי אנרגיה, מעצב את המאמצים לבסס איזון בין המעצמות האזוריות. החיפוש של אזרבייג'ן אחר גמישות רבה יותר במדיניות החוץ לא יאתגר את השפעתה של טורקיה באזור, להיפך, הוא יחדד ויחזק אותה. כתוצאה מכך, טורקיה תיישם גישה רב-ממדית במדיניותה בנוגע לדרום הקווקז. למרות שמדיניות ההגנה והמודיעין של ישראל בנוגע לאזרבייג'ן מכוונת להשפיע ישירות על תפיסת הביטחון של טורקיה, שהיא שכנתה של איראן, מדיניות האיזון העדין של טורקיה, המבוססת על אינטרסים הדדיים, אותה יצרה עם איראן בשנים האחרונות, תהיה בעלת ערך רב יותר למדינות האזור ולגורמים עולמיים בתקופה זו, בה לישראל תהיה נוכחות פעילה יותר באזרבייג'ן. בריתות חדשות שנוצרו נגד איראן נועדו להציב את טורקיה במצב קשה. שיתוף הפעולה המעמיק של אזרבייג'ן עם ישראל בתחומי התעשייה הביטחונית והאנרגיה מביא עמו הזדמנויות עבור טורקיה, אך גם סיכונים שיש לקחת בחשבון. בעוד שאזרבייג'ן בונה קשרים חזקים עם שתי שותפות אסטרטגיות מרכזיות, עבור טורקיה זהו מעשה איזון שצריך לנהל אותו נכון. תהליך זה דורש שקיפות ותשומת לב רבה יותר, במיוחד בתחומים כמו תעשיית הביטחון, ביטחון האנרגיה ותיאום מדיניות חוץ. על טורקיה להעמיק את יחסיה ביתר קפידה, תוך שמירה על קרבה לאזרבייג'ן והעברת המסר ש"אנו בעלי ברית כנים אך לא בלעדיים". זה כבר המצב דה פקטו. כל צעד שננקט ללא ידיעתה ואישורה של אנקרה הוא מאמץ חסר תועלת. מדיניות הביטחון והאנרגיה של ישראל ופעילויותיה בתחום זה תלויות במידה רבה באסטרטגיה של טורקיה להפוך למרכז מעבר אנרגיה. יִשְׂרָאֵל; אנקרה יכולה להמשיך בתפקידה בתחום זה כל עוד היא מאפשרת זאת. לכן, בתהליך זה שבו טורקיה מקימה משוואות חדשות בתחומי ביטחון האנרגיה וההגנה, הכרחי ליחסים דו-צדדיים בני קיימא שהיא לא תתנגש עם טורקיה ואף תיכנע להנהגה הטורקית. אחרת, קיים סיכון של שלג על ההרים שישראל סומכת עליהם. ביטול ביקורו של נתניהו באזרבייג'ן מספק לטורקיה הזדמנויות לחזק את השפעתה האסטרטגית באזור. הצעדים שיינקטו בתהליך זה עשויים לעצב את השפעתה של טורקיה לא רק באזרבייג'ן אלא גם בקווקז כולו, מרכז אסיה והמזרח התיכון. טורקיה יכולה להציע שולחן רב-צדדי בנושאי אנרגיה, ביטחון וסחר, הכולל את אזרבייג'ן, גאורגיה, ואם יהיה צורך, ישראל או איראן. זֶה זה מדגיש את תפקידה המאזן של טורקיה ומפחית את הסיכון להדרה. לפיכך, על ידי ביסוס השפעתה באזור, טורקיה מחזקת את מעמדה כ"מדינה מובילה ומאזנת" ומכינה את הקרקע לפתרונות דיפלומטיים. על ידי הקמת מרכזי ייצור או מחקר ופיתוח משותפים עם אזרבייג'ן עבור Bayraktar TB2 ומוצרים אחרים של תעשיית הביטחון, טורקיה יכולה לשאוף לשיתוף פעולה מתקדם עם ישראל, במקום תחרות. תלותה של אזרבייג'ן בהגנה תגדל ומנהיגותה של טורקיה באזור תתחזק. טורקיה יכולה להמשיך לשתף פעולה בנושאים כמו אנרגיה, חקלאות וטכנולוגיה באמצעות קשרים מבוקרים מבלי לנתק לחלוטין את יחסיה עם ישראל. לפיכך, טורקיה תהיה מוכנה טוב יותר למשוואות אסטרטגיות אזוריות, תוך שמירה על יחסיה עם המערב. טורקיה פיתחה דיאלוג עם איראן בתחומים כמו ביטחון ואנרגיה שאינו בא לידי ביטוי ישירות בציבור. זה ימנע מהברית הישראלית-אזרבייג'נית ליצור מתחים אזוריים. חיוני שהממשל האיראני יבסס שיתוף פעולה ריאליסטי רב יותר עם טורקיה בהקשר זה, למען ביטחונה. ברור כי המשך מעמדה של טורקיה כאחת המדינות הנדירות שיכולות לכונן דיאלוג עם איראן וישראל כאחד תלוי בצעדים שינקטו שתי המדינות האחרות. *** טורקיה עשויה לפרוס מערכת הגנה אווירית S400 בסוריה לרעיון פריסת מערכת ההגנה האווירית S-400, שרכשה טורקיה מרוסיה, בסוריה, יש השלכות אסטרטגיות ודיפלומטיות שונות עבור רוסיה וישראל. ייתכן שרוסיה מודאגת מכך שהמדינות אליהן היא מוכרת את מערכת ה-S-400 עשויות להשתמש במערכות אלו באופן המנוגד לאינטרסים שלהן. מכיוון שסוריה היא אחד האזורים הצבאיים והדיפלומטיים החשובים ביותר עבור רוסיה במזרח התיכון. האם פריסת ה-S-400 על ידי טורקיה באזור מורכב כמו סוריה יכולה להוביל להפרעה ליוזמה של רוסיה במרחב האווירי שלה? מכיוון שרוסיה כבר פרסה מערכות S-400 משלה בסוריה. לאחר שמטוס קרב רוסי שפרץ למרחב האווירי הטורקי הופל על ידי מטוסי F-16 טורקיים בשנת 2015, רוסיה פרסה את מערכת ההגנה האווירית S-400 בבסיס הצבאי שלה בסוריה. במיוחד בבסיס חמימים. האם כניסתה של טורקיה לאזור זה תיצור סיכון לעימות עם פעולות אוויריות רוסיות? מומחים דנים בנושא זה. סוגיית S400 מעוררת מתח בקרב ישראל המסירה הראשונה של מטוסי S-400, שאנקרה רכשה תמורת 2.5 מיליארד דולר, בוצעה בשנת 2019. מטוסי S-400 יכולים להשמיד את כל סוגי כלי הטיס המאוישים או הבלתי מאוישים וטילים בליסטיים. טווח הטיסה המרבי שלו הוא 400 ק"מ, והגובה המרבי שהוא יכול להגיע אליו הוא 30 ק"מ. הוא יכול לפגוע ב-80 מטרות בו זמנית. אספקת מערכות ההגנה האווירית S-400, שנרכשו מרוסיה תמורת 2.5 מיליארד דולר ונשמרו במחסנים, לסוריה היא סימן לתהליך כאוטי של ממש. על פי כלי תקשורת יווניים, תוכניתה של טורקיה להעביר את מטוסי ה-S-400 לסוריה נתקלה בתגובות נגד בוושינגטון. הלובי הישראלי בוושינגטון, אשר לוהט, טוען כי פריסת מטוסי ה-S-400 במערב סוריה תשבש גם את התקיפות האוויריות הישראליות נגד מיליציות הנתמכות על ידי איראן וחיזבאללה. הודגש כי מצב זה יאיים לא רק על יחסי טורקיה-ארה"ב, אלא גם על האיזון העדין עם ישראל. האם הרוסים יתנגדו? שר החוץ הרוסי סרגיי לברוב דיבר על מטוסי ה-S-400 שנרכשו על ידי טורקיה. לברוב הדגיש כי החוזה כלל "אישור משתמש קצה", וכי גם אם הוא יישלח למדינה שלישית, לא ניתן יהיה להשתמש בו שם. עם זאת, יכולתה של רוסיה לשמור על נוכחותה הצבאית בבסיסים הסוריים תלויה בשמירה על יחסים חמים עם אנקרה. משום שלבסיסים אלה יש גם תפקיד חשוב בהבטחת אבטחת תחנת הכוח הגרעינית הרוסית באקויו. בנוסף, כאשר רוסיה מכרה את ה-S-400 לטורקיה, היא ביקשה להגדיל את הפילוג בתוך נאט"ו. מה קורה אם טורקיה תשתמש במערכת הזו באזור סכסוך שאינו חלק מנאט"ו? האם ניתן להשתמש בו נגד ישראל, שנכנסה למרחב האווירי הסורי ללא יוצא מן הכלל ולא השאירה מקום ללא הפצצה? יש האומרים שזה יתרון לרוסיה משום שזה מגביר את המתיחות בתוך נאט"ו; עם זאת, זה מסוכן מכיוון שהתכונות הטכניות של ה-S-400 עשויות להתגלות בשטח. במקביל, רוסיה אינה רוצה שחתימת המכ"ם ויכולותיו של ה-S-400 יפלו לידי צדדים שלישיים. אם הם לא רוצים את זה, אז למה הם קיימים? אם טורקיה הייתה נוקטת בצעד זה כסימן לעצמאות מהמערב, האם רוסיה הייתה מנסה לסבול זאת תוך איזון זהיר? טורקיה שמה על השולחן את אופציית S400 נגד התוקפנות הישראלית בעזה ובסוריה אין זה מפתיע שישראל מתנגדת בתוקף לרעיון שטורקיה תפרוס את טילי ה-S-400 בסוריה. מַדוּעַ? כי הוא לא צריך להיות עז של מישו כדי להבין שהוא המטרה. ישראל מאמינה שמערכת ה-S-400 של טורקיה עלולה להוות איום משמעותי, במיוחד בכל הנוגע לפעולותיה האוויריות נגד מיליציות הנתמכות על ידי איראן וחיזבאללה. פריסת ה-S-400 על ידי טורקיה בסוריה עלולה לאסוף חתימות מכ"ם במהלך פעולות חיל האוויר הישראלי, מה שמהווה סיכון ביטחוני חמור למטוסים ישראליים. וגם, S-4 מכיוון שמערכת 00 מתוצרת רוסיה, ישראל חוששת כי נתונים ממערכת זו עלולים לדלוף בעקיפין לאיראן דרך רוסיה. אפילו אם טורקיה תשתמש במטוסי S-400 לאינטרסים אישיים שלה, קיום "עין מכ"ם עצמאית" נוספת במרחב האווירי הסורי תהווה סיכון אסטרטגי לישראל. מלבד זאת, ישראל מוטרדת מהנוכחות הצבאית הגוברת של טורקיה בסוריה ומההידוק של קשריה עם רוסיה בתחום ההגנה. במיוחד באזור שבו יש תיאום אמריקאי-ישראלי נגד איראן, כל צעד שתנקוט טורקיה שישבש את האיזון הזה יסבך את חישובי הביטחון של ישראל. פריסת ה-S-400 על ידי טורקיה בסוריה תביא למרחב אווירי "בלתי מבוקר" באזור עבור ישראל. ישראל תעדיף שאף אחד לא ישלוט במרחב האווירי שלה באזור, עם מכ"ם נרחב ומערכות מפתח. פריסה כזו עלולה לסבך את העליונות האווירית של ישראל. האם זה לא מה שטורקיה רוצה לעשות? תוכניתה של טורקיה לפרוס את טילי ה-S-400 בסוריה טומנת בחובה סיכונים אסטרטגיים ודיפלומטיים חמורים עבור ישראל. עבור ישראל, זה נתפס כאיום מבצעי ומהלך שישנה את האיזון האזורי. האם זה הכל? האם טורקיה יכולה להתכונן להפתעה לצי האימפריאליסטים הגלובליים המשוטטים בים התיכון?  האם הממשלה ומוסדותיה עשו טעויות בסוריה? טבעי לבקר את האסטרטגיה והמדיניות הנוכחיות של טורקיה בסוריה. ככל הנראה, האשמה על ההתפתחויות בסוריה אינה מוטלת על מדינה אחרת, אלא ישירות על הממשלה בטורקיה ועל המוסדות שהממשלה יישמה בפועל. בירוקרטים רואים את עצמם כטהורים ותמימים. ישויות על-אנושיות מפוארות, כל אחת חפה מטעויות. עם זאת, האם לא ראוי להעריך את התערבותה של טורקיה בתיק הסורי יחד עם השלכותיה העתידיות האפשריות? אסור שאף אחד ייעלב. המסר הבסיסי הוא שטורקיה צריכה להעריך את תפקידה בסוריה בצורה זהירה ופרגמטית יותר. אם טורקיה תנקוט במדיניות התערבותית יתר על המידה, היא עלולה לגרור אותה לנקודת אל-חזור. מעצמות זרות מנסות לערב את טורקיה יותר מדי בסוגיה הסורית. למה אז? מה שהם רוצים זה שטורקיה תיכשל בסוריה בהקדם האפשרי. הם רוצים שטורקיה תתערב יותר. שיהיה סכסוך עם קבוצות אתניות ודתיות אחרות. שיפעיל נגדם כוח לא פרופורציונלי. התערבות כזו עלולה להוביל את טורקיה לתוצאה הרסנית. בנקודה זו, נאמר כי טורקיה צריכה לאמץ גישה נבונה יותר במדיניות החוץ. אסטרטגיות שנוצרו בטיפשות פוליטית ובחזון צר יכולות לגרור את טורקיה לנקודה מסוכנת. נאמר כי טורקיה לא צריכה להרחיק את תפקידה בסוריה מעבר לתפקיד שמילאו מדינות המפרץ ומצרים. אחרת, האינטרסים של טורקיה עלולים להיפגע גדול יותר. טורקיה לא הייתה צריכה לאפשר לממשלה המבוססת על אסלאם פוליטי לשלוט בסוריה. מי יכול להבטיח שמבנה אידיאולוגי מעורבב עם אל-קאעידה/דאעש לא יגרום לאפקט בומרנג? אל תשכח; האינטרס החשוב ביותר של טורקיה בסוריה הוא נוכחותה של הנהגה לאומית וצבא לאומי. התערבות בענייניה הפנימיים של סוריה וגילוי עוינות לא יהיו לטובתה של טורקיה. בקצרה, מוצע כי טורקיה צריכה לעצב את מדיניות החוץ שלה בצורה זהירה יותר, אסטרטגית וארוכת טווח, ולנסות לשמור על איזון במקום התערבות מוגזמת. מדוע המנהיגות הערבית של סוריה תבחר בטורקיה על פני מדינות ערביות אחרות? האם נכדי הנביא לא ירו בחיילי הח'ליף האסלאמי בגבם עם הנשק שנתנו הבריטים במהלך מלחמת העולם הראשונה? חוץ מזה, מי יכול לומר שהקאדר השליט של אל-קאעידה/דאעש בסוריה אינו אויב של טורקיה החילונית? עומר צ'ליקדונז / ENP   Azərbaycan Netanyahunun Bakı səfəri partladı Türkiyə hökumətinin Suriyadakı strateji səhvi və S-400 məsələsi Türkiyənin təyyarəsinə hava məkanını açmadığı üçün Azərbaycan Respublikasına səfərinin təxirə salındığı bildirilən İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahunun vəziyyəti beynəlxalq aləmdə diqqət çəkib. Netanyanın ofisindən verilən açıqlamalar ləğvin səbəbinin siyasi və təhlükəsizlik məsələləri ilə bağlı olduğunu desə də, İsrail mənbələri tamam başqa həqiqətə işarə edir. Türkiyənin qəbul etdiyi bu qərarı İsrailin Qəzza siyasəti ilə əlaqələndirən İsrail Baş nazirliyinin açıqlaması doğrudur, ancaq bu, təkcə bu deyil. Türkiyənin xəbərdarlıqlarına baxmayaraq, İsrailin Suriyanın müxtəlif bölgələrini bombalamasından Ankaranın narahatlığı heç vaxt qeyd olunmur. Türkiyənin İsrail baş nazirinin Azərbaycana uçuşu üçün öz hava məkanını bağlaması bu faktiki əsaslandırmaya əsaslanır. Ona görə də Netanyahunun Azərbaycana səfəri üçün alternativ marşrutların tapıla bilməməsi Əliyev-Netanyahu görüşünün hələ başlamamış bitməsində böyük rol oynayıb. Ankaranın hava məkanını bağlamaq barədə radikal qərarında İsrail-Türkiyə münasibətlərində son gərginlik göz ardı edilə bilməz. Doğrudan da, bu ilin aprelində Bakıda keçirilən ilk danışıqlar tərəflərin Suriyada gərginliyin azaldılmasına dair razılığa gəlməyə səy göstərməsi məqsədilə aparılıb. Lakin bu görüşdən sonra tərəflər arasında fikir ayrılıqları getdikcə dərinləşib. Netanyahunun Türkiyəyə qarşı Trampdan kömək istəməsi nəticəni dəyişmədi. Ankara İsrailə şans verdi. Lakin İsrail istədiyini etməyə davam etdi. O, Türkiyənin prioritetlərini və regional maraqlarını nəzərə almayıb. Xüsusilə İsrailin Qəzzaya hərbi müdaxiləsi və Suriyada Baas rejiminin süqutundan sonra qurulan yeni hökuməti tanımaqdan imtina etməsi, Türkiyənin müqavimətinə baxmayaraq Suriyaya endirdiyi hava zərbələri Türkiyəni daha sərt mövqe tutmağa məcbur edib. Demək olar ki, Türkiyə təkcə hava məkanını İsrail təyyarələrinin üzünə bağlamaqla kifayətlənməyəcək. İsrail atəşə tutulsaydı, cinayəti qədər torpaq yandırarmı? Netanyahunun Azərbaycana səfərinin ləğvinə səbəb olan bu proses təkcə iki ölkə arasındakı gərginliklə kifayətlənmədi, həm də regional diplomatiyada daha geniş sual işarəsi qoydu. İsraillə Türkiyə arasında münasibətlərin sürətlə pisləşməsi hər iki tərəfin xarici siyasətində ciddi dəyişikliklərə səbəb olsa da, Bakıda keçirilən ilk danışıqlarda belə fikir ayrılıqlarının asanlıqla həll oluna bilməməsi bu gərginliyin nə qədər dərinləşdiyini ortaya qoydu. Bu proses regional maraqların və təhlükəsizlik problemlərinin necə böyük təsirə malik olduğunu və kiçik diplomatik addımın belə böyük nəticələrə gətirib çıxara biləcəyini bir daha nümayiş etdirir. Türkiyənin hava məkanını bağlamaq qərarına görə İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahunun Azərbaycana səfərinin ləğvi təkcə regional siyasətləri deyil, həm də qlobal strateji tarazlıqları vurğulayan bir hadisə idi. Bu səfərin arxasında duran səbəblər hər iki ölkənin uzun müddətdir formalaşdırdığı strateji tərəfdaşlıq anlaşmasını dərinləşdirmək idi. Azərbaycan İsrail münasibətləri İsrailin Azərbaycanla əlaqələri xüsusilə müdafiə sənayesi və enerji sahələrində möhkəm təməl üzərində qurulub. Bununla belə, ləğv edilən bu səfər proqramının iki ölkə arasında əməkdaşlığı gücləndirməklə yanaşı, daha geniş coğrafiyada balanslara necə təsir edəcəyi sualı da çox vacibdir. İsrail üçün Azərbaycan strateji mərkəzdir. İranla həmsərhəd olan Azərbaycan İsrailin bölgədəki anti-İran siyasətinin ayrılmaz hissəsidir. İsrail Azərbaycan vasitəsilə İran türklərindən istifadə edərək Tehran administrasiyasına təzyiq etmək istəyir. Netanyahunun Bakıya planlaşdırılan səfəri təkcə iki ölkə arasında münasibətləri dərinləşdirmək cəhdi deyil, həm də İrana qarşı balans yaratmaq cəhdi idi. İsrail Azərbaycana mesaj vermək istəyirdi ki, İranı cilovlamaqda güclü tərəfdaş olacaq. Bu səfər Azərbaycana iqtisadi və hərbi əməkdaşlıq təklif etməklə yanaşı, həm də İsrailin Cənubi Qafqazda təsirini artıracaq və Türkiyəyə strateji problem yaradacaq. Evdəki sövdələşmə plana uyğun getmədi və Netanyahu ovucunu yaladı.  Azərbaycan İsrailin ən böyük neft tədarükçüsüdür Azərbaycan enerji təhlükəsizliyi və enerji xətlərinin şaxələndirilməsi baxımından İsrail üçün kritik ölkədir. Neft tədarükçüsü kimi Azərbaycan İsrailin enerji təhlükəsizliyinin təminatçılarından biridir. Bu kontekstdə enerji xətlərinin təhlükəsizliyi İsrailin strateji planlamasında mühüm yer tutur. Səfərin əsas mövzuları, yəni hərbi əməkdaşlıq, müdafiə sənayesi sərmayələri və kəşfiyyat məlumatlarının mübadiləsi, hər biri ayrı-ayrılıqda iki ölkə arasında strateji tərəfdaşlığın əhəmiyyətini nümayiş etdirir. Bununla belə başa düşmək lazımdır ki, Netanyahunun səfəri təkcə hərbi və iqtisadi ölçülərlə məhdudlaşmır. Aşağıda ziyarət Bəyanatda Azərbaycana dolayı yolla, lakin açıq şəkildə bu mesajın verilməsi nəzərdə tutulurdu: “Biz regionda da fəalyıq”. İsrail Azərbaycanla möhkəm münasibətlərini dərinləşdirərkən, Türkiyənin ənənəvi təsir dairəsi olan Cənubi Qafqazda təsirini artırmaq cəhdi Ankaraya strateji çağırış kimi şərh edilə bilər. Azərbaycan Türkiyə-Azərbaycan münasibətlərinin alternativsiz olmadığını nümayiş etdirməklə “Hər məsələdə qətiyyən bağlı deyilik” mesajını vermək məqsədi daşıyırdı. Bu, regionda yeni strateji üstünlüklərə işarə ola bilər, Bakının xarici siyasətində balansı vurğulayan addım ola bilər. Xeyr, olmazdı. Digər tərəfdən, İrana qarşı müəyyən edilən strategiyalar da diqqət çəkirdi. Azərbaycan və İsrail arasında möhkəm əlaqələr İrana qarşı blok yaratmaq cəhdində nümunə olduğu halda, Türkiyəni də İranla münasibətlərdə daha diqqətli olmağa çağırıb. Bu kontekstdə Netanyahunun Azərbaycana səfəri Ankaraya “regionda balansda təkcə bir aktyor yoxdur” mesajını ehtiva edən strateji manevr kimi ortaya çıxdı. Bütün bu hadisələr Türkiyə ilə İsrail arasındakı münasibətlərdəki qırılmaları ortaya çıxarmaqla yanaşı, regional strateji tarazlıqların necə inkişaf edəcəyinə dair də mühüm ipucları verir. Netanyahunun Azərbaycana səfərinin ləğvi İsrailin regional təsirini artırmaqda üzləşdiyi çətinlikləri və beynəlxalq münasibətlərdə nüfuz uğrunda mübarizənin şiddətini göstərir. Bu proses təkcə regional münasibətlərin deyil, həm də qlobal güc mübarizəsinin əksi kimi strateji təhlilin mərkəzində dayanır. Netanyahunun Azərbaycana səfərinin ləğvi təkcə İsrail-Türkiyə münasibətlərinə deyil, həm də Cənubi Qafqazdakı strateji bərabərliklərə əhəmiyyətli təsir göstərəcək bir hadisədir. Bu ləğv regional güc mübarizəsinin daha dərindən əks olunması və Türkiyənin xarici siyasətində diqqətlə şərh edilməli olan dönüş nöqtəsidir. Bu addım birbaşa təhlükə kimi görünməsə də, Türkiyə üçün bir neçə mühüm ölçüdə yeni strateji imkanlar və problemlər yarada bilər. İsrailin Azərbaycanla müdafiə, enerji və kəşfiyyat sahələrində əməkdaşlığı dərinləşdirməsinin Türkiyənin bölgədəki müstəsna təsirini şübhə altına ala biləcəyini deyənlər Dünya Qədim Türk Dövlətini tanımırlar. Sionist təkəbbürü belədir. Azərbaycanın strateji yerləşməsi, xüsusən də İrana qonşu və enerji marşrutları mərkəzi kimi regional güclər arasında tarazlıq yaratmaq səylərini formalaşdırır. Azərbaycanın xarici siyasətdə daha çeviklik axtarışı Türkiyənin bölgədəki nüfuzuna meydan oxumayacaq, əksinə, onu kəskinləşdirəcək və gücləndirəcək. Nəticədə Türkiyə Cənubi Qafqaz siyasətində çoxölçülü yanaşmanı tətbiq edəcək. İsrailin Azərbaycanla bağlı müdafiə və kəşfiyyat siyasəti İranla qonşu olan Türkiyənin təhlükəsizlik qavrayışına birbaşa təsir etmək məqsədi daşısa da, Türkiyənin son illərdə İranla qurduğu qarşılıqlı maraqlara əsaslanan yumşaq balanslaşdırma siyasəti İsrailin Azərbaycanda daha fəal iştirak etdiyi bu dövrdə region ölkələri və qlobal aktyorlar üçün daha da dəyərli olacaq. İrana qarşı qurulan yeni ittifaqlar Türkiyəni çətin vəziyyətə salmaq məqsədi daşıyır. Azərbaycanın İsrail ilə müdafiə sənayesi və enerji sahələrində dərinləşən əməkdaşlığı Türkiyə üçün imkanlar, eyni zamanda nəzərə alınması lazım olan risklər də gətirir. Azərbaycan iki əsas strateji tərəfdaşla güclü əlaqələr qursa da, Türkiyə üçün bu, düzgün idarə edilməli olan balanslaşdırıcı bir hərəkətdir. Bu proses xüsusilə müdafiə sənayesi, enerji təhlükəsizliyi və xarici siyasət koordinasiyası kimi sahələrdə daha çox şəffaflıq və diqqət tələb edir. Türkiyə Azərbaycanla yaxınlığını qoruyaraq, “biz səmimi müttəfiqik, ancaq eksklüziv deyilik” mesajını verməklə münasibətlərini daha diqqətlə dərinləşdirməlidir. Bu, artıq faktiki vəziyyətdir. Ankaranın xəbəri və razılığı olmadan atılan istənilən addım əbəs cəhddir. İsrailin müdafiə və enerji siyasəti və bu sahədəki fəaliyyəti böyük ölçüdə Türkiyənin enerji tranzit mərkəzinə çevrilmə strategiyasından asılıdır. İsrail; Ankara imkan verdiyi müddətcə bu sahədə rolunu davam etdirə bilər. Ona görə də Türkiyənin enerji təhlükəsizliyi və müdafiə sahələrində yeni bərabərliklər qurduğu bu prosesdə davamlı ikitərəfli münasibətlər üçün Türkiyə ilə ziddiyyət təşkil etməməsi, hətta Türkiyə rəhbərliyinə də tabe olması lazımdır. Əks halda İsrailin güvəndiyi dağlara qar yağması riski var. Netanyahunun Azərbaycana səfərinin ləğvi Türkiyəyə regionda strateji təsirini gücləndirmək imkanları yaradır. Bu prosesdə atılacaq addımlar Türkiyənin təkcə Azərbaycanda deyil, bütün Qafqaz, Orta Asiya və Yaxın Şərqdə təsirini formalaşdıra bilər. Türkiyə Azərbaycan, Gürcüstan və lazım gələrsə, İsrail və ya İran da daxil olmaqla enerji, təhlükəsizlik və ticarətlə bağlı çoxtərəfli masa təklif edə bilər. Bu,  Bu, Türkiyənin balanslaşdırıcı rolunu vurğulayır və istisna olunma riskini azaldır. Beləliklə, Türkiyə regionda nüfuzunu gücləndirməklə “aparıcı balanslaşdırıcı ölkə” mövqeyini gücləndirir və diplomatik həll yolları üçün zəmin hazırlayır. Türkiyə, Bayraktar TB2 və digər müdafiə sənayesi məhsulları üçün Azərbaycanla ortaq istehsal və ya Ar-Ge mərkəzləri quraraq, İsraillə rəqabətdən çox inkişaf etmiş əməkdaşlığı hədəfləyə bilər. Azərbaycanın müdafiədən asılılığı artacaq və Türkiyənin regionda liderliyi güclənəcək. Türkiyə İsraillə əlaqələrini tamamilə kəsmədən idarə olunan təmaslarla enerji, kənd təsərrüfatı və texnologiya kimi mövzularda əməkdaşlığı davam etdirə bilər. Beləliklə, Türkiyə Qərblə münasibətlərini qoruyub saxlayaraq regional strateji bərabərliklərə daha yaxşı hazır olacaq. Türkiyə İranla təhlükəsizlik və enerji kimi sahələrdə birbaşa olaraq ictimaiyyətə əks olunmayan dialoq inkişaf etdirib. Bu, İsrail-Azərbaycan müttəfiqliyinin regional gərginlik yaratmasının qarşısını alacaq. İran administrasiyasının öz təhlükəsizliyi üçün Türkiyə ilə bu mövzuda daha real siyasi əməkdaşlıq qurması vacibdir. Aydındır ki, Türkiyənin həm İran, həm də İsraillə dialoq qura bilən nadir ölkələrdən biri statusunu davam etdirməsi digər iki ölkənin atacağı addımlardan asılıdır.  *** Türkiyə Suriyada S400 hava hücumundan müdafiə sistemi yerləşdirə bilər Türkiyənin Rusiyadan aldığı S-400 hava hücumundan müdafiə sisteminin Suriyada yerləşdirilməsi ideyasının Rusiya və İsrail üçün müxtəlif strateji və diplomatik nəticələri var. Ola bilsin ki, Rusiya S-400 sistemini satdığı ölkələrin bu sistemlərdən öz maraqlarına zidd şəkildə istifadə edə biləcəyindən narahatdır. Çünki Suriya Rusiya üçün Yaxın Şərqdə ən mühüm hərbi və diplomatik sahələrdən biridir. Türkiyənin Suriya kimi mürəkkəb bir bölgədə S-400 yerləşdirməsi Rusiyanın onun hava məkanındakı təşəbbüsünə müdaxilə demək ola bilərmi? Çünki Rusiya artıq öz S-400 sistemlərini Suriyada yerləşdirmişdi. 2015-ci ildə Türkiyə hava məkanını pozan Rusiya döyüş təyyarəsi Türkiyənin F-16-ları tərəfindən vurulduqdan sonra Rusiya Suriyadakı hərbi bazasına S-400 hava hücumundan müdafiə sistemi yerləşdirib. Xüsusilə Hmeymim Bazasında. Türkiyənin bu əraziyə girməsi Rusiyanın hava əməliyyatları ilə qarşıdurma riski yarada bilərmi? Ekspertlər bu məsələni müzakirə edirlər. S400 məsələsi İsraili kənara qoyur Ankaranın 2,5 milyard dollara aldığı S-400-lərin ilk tədarükü 2019-cu ildə həyata keçirilib. S-400-lər bütün növ pilotlu və ya pilotsuz uçuş aparatlarını və ballistik raketləri məhv edə bilir. Onun maksimal uçuş məsafəsi 400 km, çata biləcəyi ən yüksək hündürlüyü isə 30 km-dir. O, eyni vaxtda 80 hədəfi vura bilir. Rusiyadan 2,5 milyard dollara alınıb anbarda saxlanılan S-400 hava hücumundan müdafiə sistemlərinin Suriyaya çatdırılması həqiqətən də xaotik bir prosesin əlamətidir. Yunanıstan mətbuatının yazdığına görə, Türkiyənin Suriyaya S-400-ləri təhvil vermə planı Vaşinqtonda reaksiya ilə qarşılanıb. Vaşinqtonda yanan İsrail lobbisi iddia edir ki, S-400-lərin Suriyanın qərbində yerləşdirilməsi İsrailin İranın dəstəklədiyi milislərə və Hizbullaha qarşı hava hücumlarını da dayandıracaq. Bu vəziyyətin təkcə Türkiyə-ABŞ münasibətlərini deyil, İsraillə olan incə balansı da təhdid edəcəyi vurğulanıb. Ruslar etiraz edəcəkmi? Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov Türkiyənin aldığı S-400-lərdən danışıb. Lavrov müqavilənin “son istifadəçi sertifikatını” ehtiva etdiyini və üçüncü ölkəyə göndərilsə belə, orada istifadə edilə bilməyəcəyini vurğulayıb. Lakin Rusiyanın Suriya bazalarında hərbi varlığını qoruyub saxlaya bilməsi Ankara ilə isti münasibətləri saxlamaqdan asılıdır. Çünki bu bazalar həm də Rusiyanın Akkuyudakı atom elektrik stansiyasının təhlükəsizliyinin təmin edilməsində mühüm mövqedədir. Bundan əlavə, Rusiya Türkiyəyə S-400 satarkən NATO daxilində parçalanmanı artırmağı qarşısına məqsəd qoymuşdu. Türkiyə bu sistemdən NATO-ya daxil olmayan münaqişə zonasında istifadə edərsə, nə baş verir? Suriyanın hava məkanına səhvsiz daxil olan və bombalanmamış heç bir yer qoymayan İsrailə qarşı istifadə edilə bilərmi? Bəziləri bunun Rusiya üçün sərfəli olduğunu deyir, çünki bu, NATO daxilində gərginliyi artırır; Ancaq risklidir, çünki S-400-ün texniki xüsusiyyətləri çöldə üzə çıxa bilər. Eyni zamanda, Rusiya S-400-ün radar imzasının və imkanlarının üçüncü şəxslərin əlinə keçməsini istəmir. Əgər istəmirlərsə, bəs niyə mövcuddurlar? Türkiyə Qərbdən müstəqillik əlaməti olaraq bu addımı atsaydı, Rusiya ehtiyatlı tarazlıq ilə buna dözməyə çalışarmı? Türkiyə İsrailin Qəzza və Suriyadakı təcavüzünə qarşı S400 variantını masaya qoyur İsrailin Türkiyənin Suriyada S-400 yerləşdirməsi ideyasına qəti şəkildə qarşı çıxması təəccüblü deyil. Niyə? Çünki onun hədəf olduğunu başa düşmək üçün Mişonun Keçisi olmasına ehtiyac yoxdur.  İsrail hesab edir ki, Türkiyənin S-400 sistemi xüsusilə İranın dəstəklədiyi silahlı qruplaşmalara və Hizbullaha qarşı hava əməliyyatları baxımından böyük təhlükə yarada bilər. Türkiyənin Suriyaya S-400 yerləşdirməsi İsrail Hərbi Hava Qüvvələrinin (IAF) əməliyyatları zamanı radar imzalarını toplaya bilər ki, bu da İsrail təyyarələri üçün ciddi təhlükəsizlik riski yaradır. Həmçinin, S-400 Rusiya istehsalı sistem olduğundan İsrail bu sistemdən məlumatların dolayı yolla Rusiya vasitəsilə İrana sızmasından narahatdır. Türkiyə S-400-ləri öz maraqları üçün istifadə etsə belə, Suriya hava məkanında əlavə “müstəqil radar gözünə” sahib olmaq İsrail üçün strateji risk yaradır. Bundan başqa, Türkiyənin Suriyada artan hərbi varlığı və müdafiə sahəsində Rusiya ilə sıx əlaqələri İsraili narahat edir. Xüsusilə İrana qarşı ABŞ-İsrail koordinasiyasının olduğu bir bölgədə Türkiyənin bu tarazlığı pozacaq hər hansı addım atması İsrailin təhlükəsizlik hesablamalarını çətinləşdirəcək. Türkiyənin Suriyada S-400 yerləşdirməsi İsrail üçün bölgədə “nəzarətsiz” hava məkanı ilə nəticələnəcək. İsrail geniş radar və açar sistemləri olan bölgədəki hava məkanına heç kimin nəzarət etməməsinə üstünlük verəcək. Belə bir yerləşdirmə İsrailin hava üstünlüyünü çətinləşdirə bilər. Türkiyənin etmək istədiyi bu deyilmi? Türkiyənin Suriyada S-400 yerləşdirmə planı İsrail üçün ciddi strateji və diplomatik risklər daşıyır. İsrail üçün bu, əməliyyat təhlükəsi və regional tarazlığı dəyişəcək bir addım kimi qiymətləndirilir. Hamısı budur? Türkiyə Aralıq dənizində dolaşan qlobal imperialist donanmaları üçün sürpriz hazırlaya bilərmi?  Hökumət və onun qurumları Suriyada səhvlərə yol veribmi? Türkiyənin Suriyadakı mövcud strategiya və siyasətlərini tənqid etmək təbiidir. Görünən odur ki, Suriyada baş verən proseslərin günahı başqa ölkənin deyil, birbaşa Türkiyə hökumətinin və hökumətin tətbiq etdiyi qurumların üzərinə atılır. Bürokratlar özlərini saf və günahsız görürlər. Şanlı, fövqəlbəşər varlıqlar, hər biri xətadan azaddır. Ancaq Türkiyənin Suriya faylına müdaxiləsi gələcək nəticələri ilə birlikdə qiymətləndirilməli deyilmi? Heç kim inciməməlidir. Əsas mesaj budur ki, Türkiyənin Suriyadakı rolunu daha diqqətlə və praqmatik olaraq qiymətləndirməsi lazımdır. Türkiyə həddindən artıq müdaxiləçi siyasət yürüdürsə, onu geri dönüşü olmayan bir nöqtəyə sürükləyə bilər. Xarici güclər Türkiyəni Suriya məsələsinə həddən artıq cəlb etməyə çalışırlar. Bəs niyə? Onların istədikləri Türkiyənin Suriyada bir an əvvəl uğursuzluğa düçar olmasıdır. Türkiyənin daha çox müdaxiləsini istəyirlər. Başqa etnik və dini qruplarla münaqişə olsun. Onlara qarşı qeyri-mütənasib güc tətbiq etsin. Belə bir müdaxilə Türkiyəni parçalanacaq nəticəyə doğru apara bilər. Bu məqamda Türkiyənin xarici siyasətdə daha ağıllı yanaşmalı olduğu bildirilir. Siyasi axmaqlıqla və dar baxışla edilən strategiyalar Türkiyəni təhlükəli nöqtəyə sürükləyə bilər. Türkiyənin Suriyadakı rolunu Körfəz ölkələri və Misirin oynadığı roldan uzağa götürməməsi lazım olduğu bildirilir. Əks halda Türkiyənin maraqlarına daha böyük zərər dəyə bilər. Türkiyə siyasi İslama əsaslanan bir hökumətin Suriyaya hakim olmasına imkan verməməli idi. Əl-Qaidə/İŞİD ilə qarışmış ideoloji quruluşun bumeranq effekti verməyəcəyinə kim zəmanət verə bilər? Unutma; Türkiyənin Suriyadakı ən əhəmiyyətli marağı milli liderlik və milli ordunun olmasıdır. Suriyanın daxili işlərinə qarışmaq, düşmənçilik nümayiş etdirmək Türkiyənin xeyrinə olmayacaq. Bir sözlə, Türkiyənin xarici siyasətini daha diqqətli, strateji və uzunmüddətli düşünərək formalaşdırması, həddindən artıq müdaxilə əvəzinə tarazlığı qorumağa çalışması təklif edilir. Suriya ərəb rəhbərliyi niyə digər ərəb ölkələri əvəzinə Türkiyəni seçsin? Peyğəmbərin nəvələri Birinci Dünya Müharibəsində ingilislərin verdiyi silahlarla İslam xəlifəsinin əsgərlərini kürəyindən güllələmirdilərmi? Bundan başqa, kim deyə bilər ki, Əl-Qaidə/İŞİD-in Suriyadakı varis kadrları dünyəvi Türkiyənin düşməni deyillər? Ömür Çelikdonmez / ENP   العربية (al-ʿArabiyya) زيارة نتنياهو لباكو انفجرت الخطأ الاستراتيجي للحكومة التركية في سوريا وقضية إس-400 أثار وضع رئيس الوزراء الإسرائيلي بنيامين نتنياهو، الذي قيل إن زيارته إلى جمهورية أذربيجان ألغيت بسبب عدم فتح تركيا مجالها الجوي أمام طائرته، اهتماما كبيرا على الساحة الدولية. ورغم أن تصريحات مكتب نتانيا تشير إلى أن سبب الإلغاء يتعلق بقضايا سياسية وأمنية، فإن المصادر الإسرائيلية تشير إلى حقيقة مختلفة تماما. إن بيان مكتب رئيس الوزراء الإسرائيلي، الذي يربط هذا القرار الذي اتخذته تركيا بسياسة إسرائيل تجاه غزة، صحيح، ولكنه ليس هذا فحسب. ورغم تحذيرات تركيا، فإن أنقرة لم تعرب قط عن انزعاجها من القصف الإسرائيلي لمناطق مختلفة في سوريا. ويستند إغلاق تركيا لمجالها الجوي أمام رحلة رئيس الوزراء الإسرائيلي إلى أذربيجان إلى هذا المبرر الفعلي. ولذلك، فإن عدم القدرة على إيجاد طرق بديلة لسفر نتنياهو إلى أذربيجان لعب دورا رئيسيا في انتهاء اجتماع علييف-نتنياهو قبل أن يبدأ حتى. لا يمكن تجاهل التوترات الأخيرة في العلاقات بين إسرائيل وتركيا في القرار الجذري الذي اتخذته أنقرة بإغلاق مجالها الجوي. وفي الواقع، عقدت المحادثات الأولى في باكو في إبريل/نيسان من هذا العام في مسعى من الأطراف إلى التوصل إلى اتفاق لخفض التوترات في سوريا. لكن بعد هذا اللقاء تعمقت الخلافات بين الطرفين تدريجيا. ولم يغير طلب نتنياهو المساعدة من ترامب ضد تركيا النتيجة. لقد أعطت أنقرة إسرائيل فرصة. لكن إسرائيل استمرت في فعل ما تريد. ولم يأخذ في الاعتبار أولويات تركيا ومصالحها الإقليمية. وعلى وجه الخصوص، فإن التدخل العسكري الإسرائيلي في غزة ورفضها الاعتراف بالحكومة الجديدة التي أقيمت بعد انهيار نظام البعث في سوريا، فضلاً عن الغارات الجوية التي نفذتها على سوريا على الرغم من معارضة تركيا، أجبر تركيا على اتخاذ موقف أكثر صرامة. ويمكن القول إن تركيا لن تكتفي بإغلاق مجالها الجوي أمام الطائرات الإسرائيلية. لو اشتعلت النيران في إسرائيل فهل ستحرق من الأرض ما يعادل جريمتها؟ إن هذه العملية التي أدت إلى إلغاء زيارة نتنياهو إلى أذربيجان لم تقتصر على التوترات بين البلدين فحسب، بل تركت أيضاً علامة استفهام أوسع نطاقاً على الدبلوماسية الإقليمية. في حين أدى التدهور السريع في العلاقات بين إسرائيل وتركيا إلى تغييرات كبيرة في السياسات الخارجية لكلا الجانبين، فإن حقيقة عدم إمكانية حل الخلافات بسهولة حتى في المحادثات الأولى في باكو كشفت عن مدى عمق هذه التوترات. وتوضح هذه العملية مرة أخرى كيف أن المصالح الإقليمية والمخاوف الأمنية لها تأثير كبير وكيف أن حتى الخطوة الدبلوماسية الصغيرة يمكن أن تؤدي إلى عواقب وخيمة. وكان إلغاء زيارة رئيس الوزراء الإسرائيلي بنيامين نتنياهو إلى أذربيجان بسبب قرار تركيا إغلاق مجالها الجوي تطوراً أكد ليس فقط على السياسات الإقليمية، بل وأيضاً على التوازنات الاستراتيجية العالمية. وتهدف أسباب هذه الزيارة إلى تعميق تفاهم الشراكة الاستراتيجية التي تعمل الدولتان على صياغتها منذ فترة طويلة. العلاقات الأذربيجانية الإسرائيلية وتستند علاقات إسرائيل مع أذربيجان على أسس متينة، وخاصة في مجالات الصناعات الدفاعية والطاقة. ولكن السؤال حول كيف أن إلغاء برنامج الزيارة لن يؤدي فقط إلى تعزيز التعاون بين البلدين، بل سيؤثر أيضا على التوازنات في منطقة جغرافية أوسع، هو أيضا مهم للغاية. بالنسبة لإسرائيل، تعتبر أذربيجان مركزا استراتيجيا. وتعتبر أذربيجان، التي تحد إيران، جزءا لا غنى عنه من السياسات الإسرائيلية المناهضة لإيران في المنطقة. تريد إسرائيل الضغط على إدارة طهران باستخدام الأتراك الإيرانيين عبر أذربيجان. ولم تكن زيارة نتنياهو المقررة إلى باكو مجرد محاولة لتعزيز العلاقات بين البلدين، بل أيضا لخلق توازن في مواجهة إيران. وأرادت إسرائيل أن ترسل رسالة إلى أذربيجان مفادها أنها ستكون شريكا قويا في احتواء إيران. ولن تقدم هذه الزيارة لأذربيجان التعاون الاقتصادي والعسكري فحسب، بل من شأنها أيضاً أن تزيد من نفوذ إسرائيل في جنوب القوقاز وتشكل تحدياً استراتيجياً لتركيا. ولم تسر المفاوضات في الداخل كما كان مخططا لها، ولعق نتنياهو راحة يده.  أذربيجان هي أكبر مورد للنفط لإسرائيل تعتبر أذربيجان دولة مهمة بالنسبة لإسرائيل فيما يتعلق بأمن الطاقة وتنويع خطوط الطاقة. وباعتبارها أحد موردي النفط، تعد أذربيجان أحد الضامنين لأمن الطاقة بالنسبة لإسرائيل. وفي هذا السياق، يحتل أمن خطوط الطاقة مكانة بارزة في التخطيط الاستراتيجي لإسرائيل. وتتمثل المواضيع الرئيسية للزيارة في التعاون العسكري واستثمارات الصناعة الدفاعية وتبادل المعلومات الاستخباراتية، حيث يوضح كل منها على حدة أهمية الشراكة الاستراتيجية بين البلدين. ولكن من الضروري أن نفهم أن زيارة نتنياهو لا تقتصر على الأبعاد العسكرية والاقتصادية. فيما يلي الزيارة وفي البيان، كان من المفترض توجيه الرسالة التالية إلى أذربيجان بشكل غير مباشر ولكن واضح: "نحن أيضًا نشطون في المنطقة". في حين تعمل إسرائيل على تعميق علاقاتها القوية مع أذربيجان، يمكن تفسير جهود تركيا لزيادة نفوذها في جنوب القوقاز، مجال نفوذها التقليدي، باعتبارها تحدياً استراتيجياً لأنقرة. هدفت أذربيجان إلى إيصال رسالة مفادها "أننا لسنا ملتزمين بشكل مطلق بكل القضايا" من خلال إظهار أن العلاقات التركية الأذربيجانية ليست خالية من البدائل. وقد يكون هذا مؤشرا على تفضيلات استراتيجية جديدة في المنطقة، وهي خطوة تؤكد على التوازن في السياسة الخارجية لباكو. لا، لن يحدث ذلك. ومن ناحية أخرى، كانت الاستراتيجيات التي تم اتخاذها ضد إيران لافتة للنظر أيضاً. وفي حين أن العلاقات القوية بين أذربيجان وإسرائيل تشكل مثالاً في الجهود المبذولة لتشكيل كتلة ضد إيران، فقد دُعيت تركيا أيضاً إلى أن تكون أكثر حذراً في علاقاتها مع إيران. وفي هذا السياق، بدت زيارة نتنياهو لأذربيجان بمثابة مناورة استراتيجية تضمنت رسالة إلى أنقرة مفادها أنه "ليس هناك طرف واحد في الميزان في المنطقة". إن كل هذه التطورات لا تكشف عن الانقسامات في العلاقات بين تركيا وإسرائيل فحسب، بل وتقدم أيضاً أدلة مهمة حول كيفية تطور التوازنات الاستراتيجية الإقليمية. ويسلط إلغاء زيارة نتنياهو إلى أذربيجان الضوء على الصعوبات التي تواجهها إسرائيل في زيادة نفوذها الإقليمي، وشراسة الصراع على النفوذ في العلاقات الدولية. ويبدو أن هذه العملية تشكل محور التحليل الاستراتيجي باعتبارها انعكاسا ليس فقط للعلاقات الإقليمية، بل أيضا للصراع على السلطة العالمية. إن إلغاء زيارة نتنياهو إلى أذربيجان هو تطور من شأنه أن يكون له تداعيات كبيرة ليس فقط على العلاقات بين إسرائيل وتركيا، بل وأيضاً على المعادلات الاستراتيجية في جنوب القوقاز. ويشكل هذا الإلغاء انعكاسا أعمق للصراع على السلطة الإقليمية ونقطة تحول في السياسة الخارجية التركية، والتي ينبغي تفسيرها بعناية. ورغم أن هذه الخطوة قد لا تبدو بمثابة تهديد مباشر، إلا أنها قد تخلق فرصاً وتحديات استراتيجية جديدة لتركيا على عدة أبعاد مهمة. إن الذين يقولون إن تعميق إسرائيل للتعاون مع أذربيجان في مجالات الدفاع والطاقة والاستخبارات قد يثير التساؤلات حول النفوذ الحصري لتركيا في المنطقة لا يعترفون بالدولة التركية القديمة في العالم. هكذا هي الغطرسة الصهيونية إن الموقع الاستراتيجي لأذربيجان، وخاصة باعتبارها جارة لإيران ومركزاً لمسارات الطاقة، يشكل الجهود الرامية إلى إيجاد التوازن بين القوى الإقليمية. إن سعي أذربيجان إلى مزيد من المرونة في السياسة الخارجية لن يشكل تحديًا لنفوذ تركيا في المنطقة، بل على العكس من ذلك، فإنه سوف يعمل على شحذه وتعزيزه. وكنتيجة لذلك، ستطبق تركيا نهجًا متعدد الأبعاد في سياستها تجاه جنوب القوقاز. ورغم أن سياسات الدفاع والاستخبارات الإسرائيلية تجاه أذربيجان تهدف إلى التأثير بشكل مباشر على تصور تركيا الأمني، وهي جارة لإيران، فإن سياسة التوازن الناعمة التي تنتهجها تركيا، والتي تستند إلى المصالح المتبادلة والتي أرستها مع إيران في السنوات الأخيرة، ستكون أكثر قيمة للدول الإقليمية والجهات الفاعلة العالمية خلال هذه الفترة التي تتمتع فيها إسرائيل بحضور أكثر نشاطا في أذربيجان. تحالفات جديدة تشكلت ضد إيران تهدف إلى وضع تركيا في موقف صعب. إن التعاون المتزايد بين أذربيجان وإسرائيل في مجالات صناعة الدفاع والطاقة يجلب فرصًا لتركيا، ولكنه يحمل أيضًا مخاطر يجب أخذها في الاعتبار. في حين تعمل أذربيجان على بناء علاقات قوية مع شريكين استراتيجيين رئيسيين، فإن هذا الأمر بالنسبة لتركيا يمثل عملية موازنة تحتاج إلى الإدارة الصحيحة. وتتطلب هذه العملية قدراً أعظم من الشفافية والاهتمام، وخاصة في مجالات مثل صناعة الدفاع، وأمن الطاقة، وتنسيق السياسة الخارجية. ينبغي لتركيا أن تعمل على تعميق علاقاتها مع أذربيجان بعناية أكبر، مع الحفاظ على قربها منها وإرسال رسالة مفادها "نحن حلفاء مخلصون ولكننا لسنا حصريين". وهذا هو الوضع الفعلي بالفعل. أية خطوات يتم اتخاذها دون علم أنقرة وموافقتها هي جهد عقيم. وتعتمد سياسات إسرائيل الدفاعية والطاقة وأنشطتها في هذه المنطقة إلى حد كبير على استراتيجية تركيا في أن تصبح مركزاً لنقل الطاقة. إسرائيل؛ ويمكن لأنقرة أن تستمر بدورها في هذا المجال طالما سمحت لها الظروف بذلك. لذلك، في هذه العملية التي تقوم فيها تركيا بإنشاء معادلات جديدة في مجالات أمن الطاقة والدفاع، من الضروري للعلاقات الثنائية المستدامة أن لا تتعارض مع تركيا بل وتخضع للقيادة التركية. وإلا فإن هناك خطر تساقط الثلوج على الجبال التي تثق بها إسرائيل. إن إلغاء زيارة نتنياهو إلى أذربيجان يمنح تركيا فرصاً لتعزيز نفوذها الاستراتيجي في المنطقة. إن الخطوات التي سيتم اتخاذها في هذه العملية قد تشكل نفوذ تركيا ليس فقط في أذربيجان، بل وأيضاً في منطقة القوقاز وآسيا الوسطى والشرق الأوسط بأكملها. يمكن لتركيا أن تقترح طاولة متعددة الأطراف بشأن الطاقة والأمن والتجارة، تشمل أذربيجان وجورجيا، وإذا لزم الأمر، إسرائيل أو إيران. هذا،  ويسلط هذا الضوء على الدور المتوازن الذي تلعبه تركيا ويقلل من خطر الإقصاء. ومن خلال تعزيز نفوذها في المنطقة، تعمل تركيا على تعزيز مكانتها باعتبارها "دولة متوازنة رائدة" وتمهد الطريق للحلول الدبلوماسية. ومن خلال إنشاء مراكز إنتاج أو بحث وتطوير مشتركة مع أذربيجان لطائرة بايراكتار TB2 وغيرها من منتجات صناعة الدفاع، يمكن لتركيا أن تهدف إلى التعاون المتقدم مع إسرائيل، بدلاً من المنافسة. وسوف يزداد اعتماد أذربيجان على الدفاع، وسوف تتعزز زعامة تركيا في المنطقة. تستطيع تركيا مواصلة التعاون في قضايا مثل الطاقة والزراعة والتكنولوجيا من خلال اتصالات خاضعة للرقابة دون قطع علاقاتها مع إسرائيل بشكل كامل. وبالتالي، سوف تصبح تركيا أكثر استعداداً للمعادلات الاستراتيجية الإقليمية مع الحفاظ على علاقاتها مع الغرب. لقد قامت تركيا بتطوير حوار مع إيران في مجالات مثل الأمن والطاقة وهو ما لا ينعكس بشكل مباشر على العلن. ومن شأن هذا أن يمنع التحالف الإسرائيلي الأذربيجاني من إثارة التوترات الإقليمية. ومن الضروري للإدارة الإيرانية أن تقيم المزيد من التعاون الواقعي السياسي مع تركيا في هذا الصدد من أجل أمنها. ومن الواضح أن استمرار وضع تركيا كواحدة من الدول النادرة التي يمكنها إقامة حوار مع إيران وإسرائيل يعتمد على الخطوات التي تتخذها الدولتان الأخريان.  *** تركيا قد تنشر منظومة الدفاع الجوي S400 في سوريا تحمل فكرة نشر منظومة الدفاع الجوي "إس-400"، التي اشترتها تركيا من روسيا، في سوريا عواقب استراتيجية ودبلوماسية مختلفة بالنسبة لروسيا وإسرائيل. ومن الممكن أن تشعر روسيا بالقلق من أن الدول التي تبيع لها نظام إس-400 قد تستخدم هذه الأنظمة بطريقة تتعارض مع مصالحها. لأن سوريا تعد واحدة من أهم المناطق العسكرية والدبلوماسية بالنسبة لروسيا في الشرق الأوسط. هل يمكن أن يشكل نشر تركيا لمنظومة إس-400 في منطقة معقدة مثل سوريا تدخلاً في مبادرة روسيا في مجالها الجوي؟ لأن روسيا نشرت بالفعل أنظمة S-400 الخاصة بها في سوريا. بعد إسقاط طائرة حربية روسية انتهكت المجال الجوي التركي بواسطة طائرات تركية من طراز إف-16 في عام 2015، نشرت روسيا نظام الدفاع الجوي إس-400 في قاعدتها العسكرية في سوريا. وخاصة في قاعدة حميميم. هل دخول تركيا إلى هذه المنطقة يشكل خطرا للصراع مع العمليات الجوية الروسية؟ ويناقش الخبراء هذه القضية. قضية إس-400 تضع إسرائيل في موقف متوتر تم تسليم أول دفعة من صواريخ إس-400، التي اشترتها أنقرة مقابل 2.5 مليار دولار، في عام 2019. وتستطيع صواريخ إس-400 تدمير جميع أنواع الطائرات المأهولة أو غير المأهولة والصواريخ الباليستية. أقصى مدى لها هو 400 كيلومتر، وأعلى ارتفاع يمكنها الوصول إليه هو 30 كيلومتر. يمكنه ضرب 80 هدفًا في وقت واحد. إن تسليم أنظمة الدفاع الجوي "إس-400"، التي تم شراؤها من روسيا مقابل 2.5 مليار دولار ويتم تخزينها، إلى سوريا هو علامة على عملية فوضوية حقًا. وبحسب وسائل إعلام يونانية، فإن خطة تركيا لنقل منظومة إس-400 إلى سوريا قوبلت بردود فعل عنيفة في واشنطن. وتزعم جماعات الضغط الإسرائيلية في واشنطن، التي تشعر بغضب شديد، أن نشر صواريخ إس-400 في غرب سوريا من شأنه أيضا أن يعطل الضربات الجوية الإسرائيلية ضد الميليشيات المدعومة من إيران وحزب الله. وتم التأكيد على أن هذا الوضع من شأنه أن يهدد ليس فقط العلاقات التركية الأميركية، بل أيضاً التوازن الدقيق مع إسرائيل. هل يعترض الروس؟ وتحدث وزير الخارجية الروسي سيرغي لافروف عن منظومة إس-400 التي اشترتها تركيا. وأكد لافروف أن العقد يتضمن "شهادة المستخدم النهائي"، وحتى لو تم إرسالها إلى دولة ثالثة، فلا يمكن استخدامها هناك. ومع ذلك، فإن قدرة روسيا على الحفاظ على وجودها العسكري في القواعد السورية تعتمد على الحفاظ على علاقات دافئة مع أنقرة. لأن هذه القواعد لها أيضًا موقع مهم في ضمان أمن محطة الطاقة النووية الروسية في أكويو. وبالإضافة إلى ذلك، عندما باعت روسيا منظومة إس-400 إلى تركيا، فإنها كانت تهدف إلى زيادة الانقسام داخل حلف شمال الأطلسي. ماذا سيحدث إذا استخدمت تركيا هذا النظام في منطقة صراع غير تابعة لحلف شمال الأطلسي؟ هل يمكن استخدامه ضد إسرائيل التي دخلت الأجواء السورية دون استثناء ولم تترك مكانا إلا وقصفته؟ ويقول البعض إن هذا مفيد لروسيا لأنه يزيد من التوترات داخل حلف شمال الأطلسي؛ لكن الأمر محفوف بالمخاطر لأن الخصائص التقنية لمنظومة إس-400 قد تتكشف في الميدان. وفي الوقت نفسه، لا تريد روسيا أن تقع بصمة الرادار وقدرات منظومة إس-400 في أيدي أطراف ثالثة. إذا كانوا لا يريدون ذلك، فلماذا هم موجودون؟ لو أقدمت تركيا على هذه الخطوة كإشارة إلى استقلالها عن الغرب، فهل ستحاول روسيا التسامح معها بتوازن حذر؟ تركيا تضع خيار S400 على الطاولة لمواجهة العدوان الإسرائيلي في غزة وسوريا وليس من المستغرب أن تعارض إسرائيل بشدة فكرة نشر تركيا لمنظومة إس-400 في سوريا. لماذا؟ لأنه لا يحتاج إلى أن يكون عنزة ميشو ليفهم أنه الهدف.  وتعتقد إسرائيل أن نظام إس-400 التركي قد يشكل تهديداً كبيراً، خاصة فيما يتعلق بعملياتها الجوية ضد الميليشيات المدعومة من إيران وحزب الله. إن نشر تركيا لمنظومة إس-400 في سوريا من شأنه أن يجمع توقيعات الرادار أثناء عمليات سلاح الجو الإسرائيلي، مما يشكل خطرا أمنيا خطيرا على الطائرات الإسرائيلية. أيضا، S-4وبما أن النظام 00 من صنع روسيا، فإن إسرائيل تشعر بالقلق من أن البيانات من هذا النظام قد تتسرب بشكل غير مباشر إلى إيران عبر روسيا. وحتى لو استخدمت تركيا منظومة إس-400 لمصالحها الخاصة، فإن وجود "عين رادار مستقلة" إضافية في المجال الجوي السوري من شأنه أن يشكل خطراً استراتيجياً على إسرائيل. وبالإضافة إلى ذلك، تشعر إسرائيل بالقلق إزاء الوجود العسكري المتزايد لتركيا في سوريا وعلاقاتها الوثيقة مع روسيا في مجال الدفاع. وخاصة في منطقة تشهد تنسيقاً أميركياً إسرائيلياً ضد إيران، فإن أي خطوات تتخذها تركيا من شأنها أن تخل بهذا التوازن من شأنها أن تعقد الحسابات الأمنية الإسرائيلية. إن نشر تركيا لمنظومة إس-400 في سوريا من شأنه أن يؤدي إلى "عدم سيطرة" المجال الجوي في المنطقة على إسرائيل. وتفضل إسرائيل ألا يسيطر أحد على مجالها الجوي في المنطقة، مع وجود أنظمة رادار وأنظمة رئيسية واسعة النطاق. ومن الممكن أن يؤدي نشر مثل هذا النظام إلى تعقيد التفوق الجوي الإسرائيلي. أليس هذا ما تريد تركيا أن تفعله؟ إن خطة تركيا لنشر منظومة إس-400 في سوريا تنطوي على مخاطر استراتيجية ودبلوماسية خطيرة بالنسبة لإسرائيل. وبالنسبة لإسرائيل، ينظر إلى هذا الأمر باعتباره تهديداً عملياتياً وخطوة من شأنها أن تغير التوازن الإقليمي. هل هذا كل شئ؟ هل تستعد تركيا لمفاجأة أساطيل الإمبرياليين العالميين المتجولين في البحر الأبيض المتوسط؟  هل أخطأت الحكومة ومؤسساتها في سوريا؟ ومن الطبيعي أن ننتقد الاستراتيجية والسياسات التركية الحالية في سوريا. يبدو أن اللوم في التطورات في سوريا لا يقع على عاتق دولة أخرى، بل يقع بشكل مباشر على الحكومة في تركيا والمؤسسات التي وضعتها الحكومة موضع التنفيذ. يرى البيروقراطيون أنفسهم طاهرين وبريئين. كائنات مجيدة، خارقة للطبيعة، كل واحد منهم خالٍ من الخطأ. ولكن، ألا ينبغي تقييم التدخل التركي في الملف السوري مع عواقبه المستقبلية المحتملة؟ لا ينبغي لأحد أن يشعر بالإهانة. الرسالة الأساسية هي أن تركيا بحاجة إلى تقييم دورها في سوريا بعناية أكبر وبطريقة عملية. إذا اتبعت تركيا سياسة تدخلية مفرطة، فقد يجرها ذلك إلى نقطة اللاعودة. تحاول القوى الأجنبية إشراك تركيا بشكل كبير في القضية السورية. لماذا إذن؟ ما يريدونه هو فشل تركيا في سوريا في أقرب وقت ممكن. ويريدون من تركيا التدخل أكثر. فليكن هناك صراع مع المجموعات العرقية والدينية الأخرى. فليستخدم القوة غير المتناسبة ضدهم. إن مثل هذا التدخل قد يقود تركيا نحو نتيجة تفكك. وفي هذه المرحلة، يُقال إن على تركيا أن تتبنى نهجاً أكثر حكمة في السياسة الخارجية. إن الاستراتيجيات التي يتم تنفيذها بغباء سياسي ورؤية ضيقة يمكن أن تجر تركيا إلى نقطة خطيرة. ويُقال إن تركيا لا ينبغي أن تأخذ دورها في سوريا أبعد من الدور الذي تلعبه دول الخليج ومصر. وإلا فإن مصالح تركيا قد تتعرض لضرر أكبر. لا ينبغي لتركيا أن تسمح لحكومة تعتمد على الإسلام السياسي بالسيطرة على سوريا. من يستطيع أن يضمن أن البنية الإيديولوجية المختلطة بتنظيم القاعدة/داعش لن يكون لها تأثير عكسي؟ لا تنسى؛ إن المصلحة الأهم لتركيا في سوريا هي وجود قيادة وطنية وجيش وطني. إن التدخل في الشؤون الداخلية لسوريا وإظهار العداء لن يكون في مصلحة تركيا. باختصار، من المقترح أن تعمل تركيا على صياغة سياستها الخارجية بعناية أكبر وبطريقة استراتيجية والتفكير على المدى الطويل، ومحاولة الحفاظ على التوازن بدلاً من التدخل المفرط. لماذا تختار القيادة العربية السورية تركيا من بين الدول العربية الأخرى؟ ألم يطلق أحفاد الرسول صلى الله عليه وسلم النار على جنود الخليفة الإسلامي من الخلف بالأسلحة التي قدمها لهم البريطانيون أثناء الحرب العالمية الأولى؟ ومن يستطيع أن يقول إن الكوادر الحاكمة في سوريا، والتي خلفت تنظيم القاعدة/داعش، ليست أعداء لتركيا العلمانية؟ عمر سيليكدونميز / حزب البيئة الأوروبي Gerekçeli kaynakça https://news.am/rus/news/880856.html https://iz.ru/1880891/2025-05-03/netanahu-perenes-svoi-vizit-v-azerbaidzan https://russian.news.cn/20250504/decad17aded54284ab6c26779321dca7/c.html https://vicdaniret.org/rusya-s-400-hava-savunma-sistemini-suriyede-konuslandirdi/ https://tengrinews.kz/world_news/premer-izrailya-otmenil-vizit-v-azerbaydjan-569289/ https://www.ntv.com.tr/dunya/rusyadan-suriyedeki-ussunu-s-400-fuzeleri,q4xvFUui7E2LAwVBlbCDgQ https://www.tr724.com/turkiye-rusyadan-25-milyar-dolara-aldigi-s-400leri-suriyeye-bedava-verecek-iddiasi/ https://www.tasnimnews.com/ru/news/2025/05/04/3305377/нетаньяху-отменил-свой-визит-в-республику-азербайджан