Deprem, Psikolojik Çöküş ve Yönetim Zayıflığı

Saygıdeğer okuyucular, atalarımızın sıkça kullandığı “Evlere şenlik” sözü, Osmanlı Isparta’ sının tarihsel hafızasında farklı bir anlam taşır. Bu yazıda, 1886-1889 yılları arasında Sancak Isparta’sında görev yapan Mutasarrıf Sadettin Bey’in sıra dışı hikâyesini, Aile Trajedisi ve Psikolojik Çöküş özetleyeceğim.. Araştırma: Mahalli tarih araştırmacısı, Isparta Ün mecmuası yazarı Fehmi Aksu’ nun (1938) Notları (kız torunundan şahsıma gönderilenlerden) Bayram AYGÜN- 2025-Isparta Mutasarrıf Vali Sadettin Bey,( II. Abdülhamid döneminde) Şubat ayında saray tarafından Sancak Isparta’sına mutasarrıf valiliğine (Paşa Vali) atanır. Ancak göreve başlamadan önce yaşadığı büyük bir trajedi hayatını derinden sarsmıştır. Boğaz’da çıkan fırtına sonucu eşi ve çocuklarını kaybetmiş, bu kayıp onu derinden yaralamıştır. Saray yakınlarındaki evinde eşyaları karıştırırken çocuklarının deniz kazasında ölen çocuklarının oyuncaklarıyla karşılaşır. Çocuklarının oyuncaklarıyla karşılaşması, ruhsal dengesini daha da bozmuştur. Fatih medresesinde dini terkin seanslarına gider. Psikolojik vaziyeti iyice artar. Saraydaki büro görevinde aklen denge problemleri yaşaması üzerine İstanbul Topbaşı Islahat hanesine (Tımarhane) gönderilir. Birkaç defa iyileşir ama yine akli durumu bozulunca yine tımarhaneye götürülür. Daha sonra Isparta’daki Piri Efendi Sultan dergâhında tasavvufi yöntemlerle tedavi edilmeye çalışılmıştır. Bu süreçte hem valilik görevini sürdürmüş hem de dergâhta dualı terkin seanslarına katılmıştır. Burada: Piri Efendi Sultan’ın Seyyid Ahmed (1513) Buhari disiplin ve müfredatına uygun hadis üzerinde hastaların iyileştirildiğini daha önce duyan Paşa Vali bu dergâha bir yıl süreyle gider. Sancak Isparta’sında bir yıldan fazla oyuncaklarla dolu bir hayat sürdürecektir. Isparta’ya yerleştiğinde konağında bir odayı “oyuncak odası” olarak ayırmıştır. Ermeni ustalar Kirkor oğlu Kazar Akob ve Samiyel kızı Sime’ den ölen çocukları için oyuncaklar yaptırmıştır. Oyuncaklar onun için bir teselli kaynağı olmuş, fakat halk arasında garip karşılanmıştır. Yediden yetmişe tüm Ispartalılarda Mutasarrıf Vali’nin Deprem nedeniyle yönetim zayıflığını daha iyi anlarlar! 7 Aralık 1887’de Isparta ve Burdur’da meydana gelen büyük deprem, Sadettin Bey’in ruhsal durumunu daha da ağırlaştırmıştır. Depremzedelere yardım konusunda yetersiz kalmış, halkın güvenini kaybetmiştir. Vergi düzenlemelerinde yaşanan adaletsizlikler de halkın tepkisini artırmıştır. Paşa Vali Isparta’ya gelip yerleştiği valilik haremi yani konağının bir odasını oyuncak odası olarak ayırtır. Depremde bile bu odada sürekli oyuncaklarıyla oynar olmuştur. Sadettin Bey’in içkiye düşkünlüğü ve resmi görevlerini yerine getirememesi üzerine Konya Valisi Sürüri Paşa tarafından görevden alınmıştır. Yerine Mustafa Zihni Paşa atanmıştır. Sadettin Bey, oyuncaklarıyla birlikte jandarma refakatinde İstanbul’a gönderilmiş, halk tarafından uğurlanmamıştır.. Hiçbir Ispartalı vatandaş uğurlamaya gelmemiş. Sadece, yeni Belediye Başkanı Hacı Hasan Efendi uğurlamış birkaç adet Rum fırın işleticisi Hacı Marya oğlu Güleman’ ın fırınından peksimet alarak at arabası üzerindeki Mutasarrıf Vali’nin sırtındaki torbasına koyar. Vali’nin sırtındaki torba içinde kız çocuklarının oynadığı oyuncaklar olduğunu gören Belediye Başkanı Hacı Hasan Efendi kafasını “hayret” sallayışıyla arkasına döner:” Yine de Allah yol açıklığı versin” der! Mutasarrıf Sadettin Bey’in hikâyesi, Osmanlı taşrasında yaşanan trajedilerin ve bireysel kırılganlıkların toplumsal hafızadaki yansımalarını gösterir. Oyuncaklarla dolu bir hayat, bir devlet adamının hem kişisel acısını hem de görevindeki başarısızlığını simgeler. B. Aygün.